Abdülkadir KALENDEROĞLU

Burmalı (Umurbey) Mahallesi’nde, Yeni Cami Caddesi ile Keçeciler Çarşısı’nın kesiştiği yerde, 42. pafta, 366. ada, 67. parselde yer alır. Yapım tarihi hakkında kesin bir bilgiye sahip olmamakla birlikte 1637 yılından önce yapıldığı, XIX. yüzyılda da ikinci defa yapıldığı tahmin edilen caminin bakımından keçecilerin sorumlu olduğu, keçeciler tarafından ahi, lonca ve derneklerinin toplantı yeri olarak kullanıldığı keçeciler tarafından ifade edilmektedir. Son cemaat yeri olmayan cami harimine kuzey yönündeki kesme taş söveli ve iki kanatlı ahşap kapıdan giriş sağlanır. Girişin iki yanı, kuzey cephe ayakkabılık haline getirilmiş olan harimi güney yönde ve mihrabın solunda bir, sağında iki, batı yönünde dört, kuzey yönünde ve giriş kapısının solunda tek, doğu yönünde de ortada üstte tek, yuvarlak kemerli küçük pencere aydınlatır.  Pencereler, dıştan yekpare taş söveli ve dikdörtgen formlu, içten basık yuvarlak kemerlidir. Ahşap tavanlı harimi ortada, üç sıralı dokuz ahşap direk taşır. Ahşap direklerin arasındaki kirişler basık kemerli biçimde olup kiriş ile sütun arasında içbükey-dışbükey keskin hatlı ahşap başlık vardır. Harime girişin sağında, 48 cm yüksekliğinde ve etrafı ahşap parmaklıklı müezzin mahfili yer alır. Kadınlar Mahfili’ne cami dışından, kuzeydoğu köşedeki kesme taş söveli ve tek kanatlı küçük demir kapıdan giriş sağlanır. Ancak bu giriş Cuma günleri kullanılmakta, diğer gün ve vakitlerde ise cami harimine girişin sol tarafı iki yönden, alt kısmı ahşap kaplamalı, üst kısmı cam bölme ile kapatılarak kadınlar mahfili haline getirilmiştir. Kadınlar Mahfili’nin tavanı ve tabanı ahşap olup yine ahşap korkulukla harimden ayrılır. Güney cephenin ortasında, hafif dışarı taşkın, yarım silindirik gövdeli mihrap yer alır. Mihrap, mermer kaplamalı ve sade yapılı olup yaşmağında; “Küllemâ dehâle aleyhe Zekeriyyâ’l-mihrâbe” ayeti yazılıdır. Harimin güneybatı köşesinde basit ahşap lambri kaplamalı minber, güneydoğu köşede sunta kaplamalı ve çokgen formlu vaaz kürsüsü vardır. Ancak bu kürsü kullanılmamakta, onun yerine mihrabın soluna basit bir kürsü konulmuştur. Yerlere makine halısı serili ve kalorifer tesisatı döşeli cami hariminin doğu duvarında, bitkisel motiflerden oluşan beyaz bir çerçeve içinde pirinçten kesilerek dairesel formda “Ayet’el-Kürsî” Yavuz Selim Camcı tarafından yazılarak vernikle boyanmıştır. Minare, güneydoğu köşede olup 15 basamaklı merdivenle girişe ulaşılır. Minare kapısının yer aldığı kaidenin kuzey cephesi önündeki terasa, sekiz basamaklı bir merdivenle çıkılır. Kesme taşlı minare kaidesinden yine kesme taştan yapılmış üçgenlerin oluşturduğu pabuçla geçilir. Tuğla örgülü yuvarlak gövdenin alt ve üst kısmında yarım silindirik formlu birer taş bilezik bulunur. Şerefe altı stalaktitli, şerefe korkuluğu demir doğramalı, petek gövde gibi tuğla örgülü, külâh ise çinko kaplamalıdır. İkinci Dünya Savaşı (1939-1945) sırasında askeriye tarafından ihtiyaç dolayısıyla depo olarak kullanılan cami, değişik tarihlerde tamir görmüştür. Bu bağlamda; 1952 yılında düz toprak damlı üst örtüsü kırma çatılı hale getirilerek Marsilya kiremitle kaplanmış, 1965-1970 yılları arasında minare peteği şerefe hizasına kadar yıkılarak yeniden yapılmış, içte doğu duvarı boyunca uzanan ve camiyi dikine bölen geniş seki halindeki kadınlar mahfili kaldırılarak kuzey cepheye asma kat halinde yeniden yapılmış, 1987 yılında yeni tuvalet, vaaz kürsüsü, müezzin mahfili yapılmış, batı cepheye dayanan dükkân ile minare önündeki yapı yıkılmıştır. Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 17–11–1978 tarih ve A–1404 sayılı karar ile tescillenerek koruma altına alınan cami, son olarak 2007-2008 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Otpazar Camii ile birlikte 297.105.30 TL harcanarak esaslı bir restorasyonu yaptırılmış, buna bağlı olarak kuzey cephedeki ilave son cemaat yeri yıkılarak kaldırılmış, cami çatısı aktarılmış, Marsilya kiremitli üst örtüsü oluklu kiremitli hale getirilmiş, dış duvar sıvaları raspalanmış, taşları arası Horasan harcı ile derzlenmiş, minarenin şerefeden itibaren üst kısmı yıkılarak tuğla örgülü olarak yeniden yapılmış, batı cephenin kuzey köşesine bitişik beş musluklu abdest alma yeri kaldırılarak güney cephedeki arka bahçeye çekilmiş, güney doğu cepheye de tuvalet ve lavabolar yapılmış, cami içindeki yağlı boyalar sökülerek verniklenmiş ve ahşap görünümlü hale getirilmiştir.