Abdülkadir KALENDEROĞLU

 Fakıpaşa (Hacı Yahya) Mahallesi’nde, Sinan Halife Camii Caddesi ile Hacı Yahya Camii sokağının kesiştiği köşede, 65. pafta, 179. ada, 1. parselde yer alır.

Eğimli bir araziye yapılan caminin bulunduğu yerde daha önce H. 1286/ M. 1869 yılından önce Hacı Feyzullah tarafından yaptırılan bir mescit vardı. Bundan dolayı yapı, “Hacı Feyzullah Camii” adı ile de anılır. Cemaatinin çoğalmasıyla Hacı Feyzullah mescide, bir minber yaptırarak camiye çevrilmesi için izin istemiş, bu talep uygun görülerek Ocak 1765 tarihinde İbrahim Halife, hatip olarak tayin edildiği gibi mescit de camiye çevrilmiştir. Hacı Feyzullah tarafından yaptırılan bu caminin yıkılması üzerine de Hacı Yahya tarafından şimdiki cami yaptırılmıştır. Camiye kuzeybatı köşede bulunan iki kanatlı ve demir doğramalı kapıdan giriş sağlanır. Girişin solunda tuğla kaplamalı bir çeşme vardır. Daha önceleri çeşme ve kapı üzeri oluklu saçtan sundurma ile örtülü iken yakın bir tarihte bu sundurma kaldırılmıştır.

 Cümle kapısı üzerinde geçmişte Hasan Ekmel tarafından yazılan bir kitabe olduğu belirtilir. Bugün mevcut olmayan kitabede şu yazılı idi:

 “Bu ziyaretgâh önünden her kim eylerse u’bur,

 Fatiha okur geçerse a’kıbet olur mesrur

 Hacı Yahya Camii’dir iş bu cami’ şöhreti

 Merkadi iş bu makamda ey a’ziz girde gör”

Cümle kapısından girişte antreye geçilir. Antrenin güneyinde yer alan ahşap kapıdan bodruma, doğusundaki kapıdan da Kadınlar Mahfili’ne çıkıldığı gibi buradaki 15 basamaklı merdivenle de caminin iç kapısı önündeki sahanlığa ulaşılır. Sahanlığın güneyinde tek kanatlı bir pencere vardır. Buradaki iki kanatlı ve ahşap cam bölmeli kapıdan harime geçilir. 7.93x10.45x6.88x9.10 m. ebatlarında yamuk planlı cami hariminde iki direkle taşınan ahşap tavan, kuzey duvardan güney duvara kadar uzanan ve direklerin üzerinden geçen ahşap bir kiriş üzerine oturur. Tavanı ikiye bölen kiriş ile direkler arasında ahşap başlıklar yer almış, güney taraftaki başlık kiriş kadınlar mahfiline kadar şevli olarak kapatıldığı için görülmez. Alt kısmı evlerle kapalı olan doğu cephenin üzerinde, saçak altında beş küçük pencere, doğu köşeye yakın, caminin iç kapısı önünde ahşap sahanlığı aydınlatan bir pencere, üstte kuzey cephede kadınlar mahfilini aydınlatan üç pencere, kıble yönünde ve mihrabın iki yanında birer pencere, batı cephede arazinin eğimine uygun olarak yapılmış dört pencere camiyi aydınlatır. Harimin doğu duvarında, dikdörtgen bir panel içinde talik hatla; “Kelime-i Tevhid”, daire formlu bir pano halinde ve sülüs hatla ortada çift “Muhammed” (sas) etrafında “İhlâs Suresi”, dikdörtgen bir panel içinde peygamberimiz Hz Muhammed (sas) için övgü yazılıdır. Şikeste meşk olarak yazılan bu övgü şöyledir: “Belêğâ’l- ulâ bi-kemâlihi, Keşefe’d-dücâ bi-cemâlihi, Hasünet cemî’u hisâlihi, (Muhammed) Sallü aleyhi ve sellimu teslîmâ”. Harime girişin sağında zeminden bir basamak yükseklikte, etrafı ahşap korkuluklu Müezzin Mahfili vardır. Mahfillin önünde etrafı tuğla ile çevrilerek üzeri kırma çatı şeklinde demir doğrama ve cam bölme ile kapatılmış, Hacı Yahya’nın mezarının üst örtüsü vardır. Hacı Yahya’nın alt kattaki mezar odasına batı cephedeki girişin karşısındaki ahşap kapıdan girilir. Hayatı hakkında bilgimiz olmayan Hacı Yahya’nın Sultan Dîvânî Hazretleri’nin talebesi olduğu söylenir. Caminin kıble yönündeki bahçede de Hacı Feyzullah’a ait bir mezar vardır. Cami antresindeki 10 basamaklı ahşap merdivenle sahanlığa, buradan da 11 basamaklı ikinci bir merdivenle Kadınlar Mahfili’ne çıkılır. Kuzey cephedeki ahşap sütuna kadar dayanan Kadınlar Mahfili’ni, yine kuzey yönde üç tane dikdörtgen formlu pencere aydınlatır. Mahfil, cami hariminden ahşap çıta kafeslerle ayrılır. Çini kaplamalı mihrabın yaşmağında; “Fevelli vecheke şatra’l-mescidi’l-harâm” ayeti yazılıdır. Güneybatı köşedeki minber, ahşap ve basit işçilikli olup yanında avluya açılan tek kanatlı kapı yer alır. Moloz taştan yapılan caminin duvarları batı ve güney yönlerde serpme sıvalı, kuzey yönünde, alt kısım serpme beton sıvalı, üst kısımları ise düz beton sıvalı ve açık yeşil renkte boyalıdır. Kuzey ve batıya eğimli ve ahşap saçaklı, üst örtüsü kırma çatılı olup Marsilya kiremitle kaplıdır. Minare caminin güneybatı köşesinde ve camiye bitişik durumdadır. Kare kaidesi kesme taş, üst kısımları üçgen pahlı, pabuç kesik piramidal formludur. Tuğla örgülü gövdenin alt ve üst kısımlarında silindirik formlu taş bilezikler vardır. Şerefe altında küçük firuze renkte bir sıra çini kuşak bulunur. Şerefe altı tuğlalardan diş sırası halinde, şerefe korkuluğu ise çinko kaplı demir doğramalı, petek gövde gibi tuğla örgülü olup üst kısmında bir sıra firuze renkte kuşak dolanır. Külâhı çinko kaplı minarenin doğuya bakan girişi kıble yönündeki avluya açılır. Minare kaidesinin kuzey cephesinde iki dizi halinde dört satırlık Şair Keskinzâde Ali Kâmil tarafından yazılan mermerden tamir kitabede vardır. Kitabede; Şerâfet kânîdir bu Hâcı Yahya  Civârında makâm-ı Feyzî Baba İdüp komşuları hem sarf-ı himmet Mücedded bu minâre oldı inşâ  Rızâ-yı Hakk’a olsun çün muvâfık Olâ hâdimlerine ecr-i ‘uzmâ Didi târîhine Kâmil o demde Devâm-ı haşradek sürsün ki râ’nâ, Sene 1316 (M. 1898-1899) yazılıdır. Kitabeye göre minare, mahalle halkının katkılarıyla H. 1316/ M. 1898 yılında yaptırılmıştır. Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 09–02–1979 tarih ve A–1522 sayılı karar ile tescili yapılarak koruma altına alınan Hacı Yahya Camii, değişik tarihlerdeki yapılan bakım ve onarımlarla bugüne kadar gelmiştir. Bilindiği kadarıyla; caminin düz toprak damı Köse-Kenanoğlu-Caberoğu Mehmet Ersöz önderliğinde, Bekir Palalı’nın tüm masrafları karşılayarak Türkistanlı Hacı Ruzi Usta’ya kırma çatılı ve Marsilya kiremitle örtülü olarak yaptırılmış, 1955-1956 yıllarında güney duvarı tamir edilmiş, minare kaidesinin kesme taşları onarılmış, 1966 yılında mihrap çini kaplamalı hale getirilmiş, 1970 yılında kadınlar mahfili merdiveni kontraplak ile harimden ayrılmış, Hacı Yahya’nın mezarının üst bölümü camlı hale getirilmiş, 1976 yılında batı duvarı serpme sıva ile sıvanmış, 1978 yılında ahşap olan kapı ve pencereler demir doğramalı olarak yenilenmiş, 1982 yılında minare kaidesi ile pabucundaki erimiş taşlar aslına uygun olarak onarılmış, avlu ve minare kapısının önü demir doğrama ile kapatılmıştır. Bugün caminin acilen restorasyonu yapılmalıdır.