Abdülkadir KALENDEROĞLU Fakipaşa Mahallesi’nde, Alibey sokak ile 182. sokağın kesiştiği köşede, 66. pafta, 448. ada, 14. parselde yer alır. “Fakih Paşa Mescidi”, “İshak Fakih Mescidi” ve “Mahkeme Mescidi” isimleriyle de anılan Cürcani Camii, ilk defa Cürcani Hoca tarafından 1433 yılında ahşap olarak yaptırılmış 1827 yılında da Benderlioğlu Hacı Ömer Ağa tarafından tamir ettirilmiştir. Kuzey yönden iki katlı görünümünde olan caminin alt katını giriş, üst katını ise kadınlar mahfili oluşturur. Dışta cami girişi önünde üç basamakla çıkılan sahanlık yer alır. Sahanlığın önü iki yönden alt kısmı ahşap görünümlü PVC ile üst kısmı ise cam bölmeli olarak kapatılmıştır. Bu kısımdaki batıya bakan tek kanatlı ahşap kapıdan kadınlar mahfiline çıkış sağlanırken kuzeye bakan iki kanatlı ahşap kapıdan da harime geçilir. 14 basamaklı ahşap merdivenle çıkılan kadınlar mahfilini doğu yönde bir, kuzey yönde beş tane dikdörtgen formlu pencere aydınlatır. Kadınlar Mahfili yaklaşık 2 metre yüksekliğinde ahşap kafesle harimden ayrılır. Cami harimine giriş kapısı üzerinde onarım kitabesi olup kitabede; “Bâreka’llâh sarf-ı himmet iyledi ta’mîrine,  Hacı Ömer Ağa bin Benderzâde kim müdâm   Pâk-ı ma’bed durduğunca ömrün efzûn eylesün  Cennet-i Firdevs olsun Rûz-i Mahşerde makâm  Her gören tahsîn idüp derlerd(i) târihi anın  Bin iki yüz kırk üçe basdı kadem sâl ve’s-selâm” yazılıdır. Kitabeye göre, Hacı Yahya Mahallesi’nden hayırsever Benderlioğlu Hacı Ömer Ağa, harap olan mescidi H. 1243/ M. 1827 yılında tamir ettirmiştir. Harime giriş kapısının sağ kanadında “Accilû bi’s-salâti kâble’l-fevti,“ sol kanadı üzerinde ise Accilû bi’t-tevbeti kâble’l-mevti” yazılıdır. Harime girişte sol kısım son cemaat yeri şeklinde değerlendirilirken sağ kısım ise müezzin mahfili olarak kullanılmaktadır. Son cemaat yeri ahşap ve cam bölme ile kapatılarak imam odası ve kütüphane haline getirilmiştir.  Müezzin mahfili iki yönden ahşap parmaklıkla çevrili olup kuzeybatı köşedeki tek kanatlı kapıdan minareye çıkış sağlanır. Ahşap tavanlı cami harimini ikisi silindirik, diğer ikisi prizmatik formlu dört ahşap direk taşır. Dört bölüm halindeki ahşap tavanın ilk üç bölümünün ortası tekne tavan şeklinde olup tekne tavanın yan yüzlerinde “Haşr Suresi” son ayeti ile “Esmâ-i Hüsnâ” yazılıdır. Tavanın ortasında daire biçiminde ahşap tavan göbeği yer alır. Harimi, mihrabın iki yanında üstte birer, mihrabın üzerinde daire formlu bir, doğu yönünde üstte üç, altta son cemaat yerinde bir, batı yönünde üstte iki, altta bir pencere aydınlatır. Pencereler ahşap ve içe doğru genişleyen dikdörtgen formdadır. Mermer kaplamalı iken son yapılan restorasyonda mermer kaplamaları sökülen mihrabın üzerinde “Fevelli vecheke şatra’l-mescidi’l-harâm” ayeti ile 1317 tarihi yazılıdır. Güneybatı köşede bulunan minber ahşap ve basit yapılı, merdiven korkulukları ise geometrik oymalıdır. Harimin doğu duvarı ortasında vaaz kürsüsü vardır. Kürsünün kapı boşluğunda talik hatlı “Vemâ tevfîki illâ billâh”, kürsü üzerinde ise sülüs hatlı “Ra’sü’l-hikmete mehâfetallah” yazıları yer alır. Caminin kuzey batı köşesinde yer alan minarenin kaidesi caminin çatı hizasına kadar yükselir. Minarenin kaidesi kesme taş, gövde tuğladan, şerefe korkuluğu saçtandır. Petek gövde gibi tuğladan, sivri külâh ise ahşap üzeri çinko kaplamalıdır. Minare kürsüsünde Muhammed 131 yazısı bulunmaktadır. Bu rakam minarenin H. 1131/ M. 1718-1719 tarihinde yapıldığını veya yenilendiğini göstermektedir. Caminin minare kaidesine batı yönden bitişik, kesme taştan su deposu ve Hacı Hüseyin adında bir hayırsever tarafından H. 1325/ M. 1907 yılında yaptırılan çeşme vardır. Cürcani Camii, değişik tarihlerde bakım ve onarım geçirerek bugüne kadar gelmiştir. Bilindiği kadarıyla, 1955 yılında düz toprak damı, kuzey-güney doğrultulu kırma çatılı hale getirilerek üzeri Marsilya kiremitle örtülmüş, kadınlar mahfilinin sokağa açılan kapısı kapatılarak içeriye alınmış, güneydoğu köşedeki vaaz kürsüsü doğu duvarının ortasına alınarak ahşaptan yeniden yapılmış, toprak olan tabana beton dökülmüş, Alaaddin Hancıoğlu tarafından da caminin hat yazıları yazılmıştır. 1957-1958 yıllarında mihrap ile güney duvarı 1 m. yüksekliğinde mermerle kaplanmış, 1980 yılında minare şerefesi profil korkuluk yapılarak saçla kaplanmış, 1988 yılında çatı aktarılmış, 1990 yılında da elektrik tesisatı yenilenmiştir. Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 11–07–1980 tarih ve A–2314 sayılı karar ile tescillenerek koruma altına alınan caminin 2015-2016 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından esaslı bir restorasyonu yaptırılmıştır. Bu restorasyonda doğu, batı ve güney cephelerine bitişik nizamda bulunan evler istimlâk edilerek yıkılmış ve caminin etrafı açılmıştır. Ahşap direk ve kirişler haricinde duvarlar yıkılmış, özel kalıplar halinde kerpiç yaptırılarak duvarlar yeniden örülmüş, mihrap mermerleri ile kıble duvarındaki mermer kaplamalar sökülmüş, minare ile bitişiğindeki çeşme tamir edilmiş, caminin doğu yönüne şadırvan, bitişiğine tuvalet ve lavabolar yapılmıştır.