Seyid Ali Sultan ve Vakayinameler (V)

SEYYİD ALİ SULTAN (KIZILDELİ)

Dünkü yazının devamı. ……Tarihsel verilere göre İpsala’dan Üsküp’e kadar olan sol kanat, Evrenos Gazi’nin faaliyet sahası olarak gösteriliyor. Ancak bir önceki bölüöde Seyyid Ali Sultan’ın Evrenos Gazi’yi gazilerin başına serasker yaptığını da görüyoruz. Bu bilgiler doğrultusunda Seyyid Ali Sultan, Evrenos Gazi’nin üstünde bir mevkiye sahiptir.

Evrenos Gazi’nin faaliyet alanı olarak gösterilen sol kanat, aynı zamanda Aleviliğin farklı ekollerinin de yayılma alanı olmuştur. Seyyid Ali (Kızıldeli) yanlısı olarak bilinen Bektaşi ve Ahi ekolünün Rumeli’ye geçtiklerinde, yerleşim sahası olarak merkez Trakya, Dimitoka, Güney Bulgaristan, Yunanistan, Arnavutluk ve kuzeybatıya doğru Macaristan’a kadar bir hat izledikleri görülmektedir.

Yukarıda adı geçen Gazi Evrenos Paşa’nın Seyyid Ali Sultan ile olan bu ilişkisinin, aynı orduda bulunmalarının dışında şeyh-mürit ilişkisi şekline dönüştüğü görülmektedir. Bu ilişki, Alevi şairi İbrahim Baba (1) ile Edirneli Tevfik Baba’nın şiirlerinde görülmektedir. (2) Hatta Seyyit Ali adına Gümülcine’de yapılmış bulunan Evrenos Gazi Zaviyesi’nin 19. yüzyıla kadar varlığını korumuş olduğu biliniyor. Ayrıca bu husus aşağıdaki dörtlüklerde de görülmektedir.

Kırklar bile geldi hizmet eyledi

Şahım cümlesine himmet eyledi

Gazi Evronos da bî'at eyledi

Rûmeli serdarı Seyyid Ali'ye

Şair Tevfik Bey Baba

Seyyid Ali Sultan kırkların başı

Gazi Evranoz beğlerin yarı yoldaşı

Görün Sarıkız’da ol çaldı taşı

Ol dem kuvvet verildi şahın koluna

Geda Musli

Bir atın kavm ile deryaya girdi

Hiç aman vermedi küffarı kıldı

Gâzi Evranoz Beğlerin Muhsin’e saldı

Sana medh etdiğim Kızıldeli’dir

Baba İbrahim

Muhtemelen Seyyid Ali Sultan, Dimetoka’nın alınmasının ardından Dimetoka’daki tekkesine yerleşmiş olmalıdır. Tarihi kayıtlara göre Seyyit Ali Sultan’ın Dimetoka’daki bu tekkede Hakk’a yürümüş olduğu görülmektedir. Aslında bu tekkenin, Seyyit Ali Sultan’ın kendi sağlığında Hacı Bektaş dervişlerinin Rumeli’deki merkezi haline geldiği, Balkanlar’daki Bektaşiliğin en önemli tekkesi olarak diğerlerinin üzerinde bir nüfuza sahip olduğu bu özelliğini de 17. yüzyıla kadar devam ettirdiği anlaşılıyor. 1402 veya 1412 yılında Hakk’a yürüyen Seyit Ali Sultan’ın Resül Bali ve Mürsel Bali adında iki oğlu vardı. Seyyid Ali Sultan’dan sonra büyük oğlu Resül Bali, Hacı Bektaş Dergâhı’na post-nişin olmuş, küçük oğlu Mürsel Bali ise Yukarı Tekke’de post-nişin olmuş ve bu tekkede irşada devam etmiştir.

Resul Bali’in Hakk’a yürümesiden sonra Dimetoka’dan ayrılarak Hacı Bektaş Dergâhı’nın başına geçen Mürsel Bali, 1441-1484 yılları arasında bu dergâhta post-nişin olarak görev yapmıştır. Mürsel Bali’den sonra sırasıyla Balım Sultan, Vahdeti Dede, Seyit Mustafa Dede, Kara Ali Dede ve Sadık Abdullah Baba gibi Bektaşi büyükleri Seyyid Ali Sultan Dergâhı’nda hizmet etmişlerdir. Yukarı Tekke’nin 1.5 km. kadar yukarısında Balım Sultan’ın babası Mürsel Bali’nin medfun olduğu kabri bugün hâlâ ziyaret edilmektedir. Aşağıda Mürsel Bali Hazretlerşnşn medgın olduğu kabri ile Seyid Ali Türbesinini içerisinde faki5in de bulumduğuı Seyşd Ali Sultan hakkında bilgilendşrme yapılıyordu.

Devam edecek….

Hakkı SAYGI

_________________________

1) ibrahim Gökçen Sicillere Göre XVI ve XVII Asırlarda Saruhan Zaviye ve Yatırları CHP Manisa Halkevi Yay, İst 1946 s, 17 İbrahim Gökçen Sicillere Göre XVI ve XVII Asırlarda Saruhan Zaviye ve Yatırları CHP Manisa Halkevi Yay, İst 1946 s, 17

2) SSalcı, Edirneli Tefik Baba Evrenos Gazi’nin Seyit Aliye bağlandığını belirtir. V. L. Salcı Gizli Türk Dini Oyunları Numune Matbası, 1941. Salcı, Edirneli Tefik Baba Evrenos Gazi’nin Seyit Aliye bağlandığını belirtir. V. L. Salcı Gizli Türk Dini Oyunları Numune Matbası, 1941. Yine Gümülcine de Evrenos Gazi’nin türbesi ve tekkesi 19 yüzyıl kadar varlığını korumasına rağmen mütevellilerin olmadığın Ali Kemal

Yine Gümülcine de Evrenos Gazi’nin türbesi ve tekkesi 19 yüzyıl kadar varlığını korumasına rağmen mütevellilerin olmadığın Ali Kemal Balkanlı söylemektedir.