Halil Şahin
KURBAN
Yayınlanma:
Kur’an’da geçen İbrahim Peygamber ve oğlu İsmail ile ilgili kıssadan yola çıkarak, İslam dini terimi olarak Kurban; Tanrı’ya yaklaşmak ve Allah rızasına ermek niyetiyle kesilen, kurban edilen, hayvan demektir. Kurban kavramı, çok daha genel bir adanmışlığı, Allah için bireyin her şeyini feda edebilecek olmasını, Tanrı'ya teslimiyeti ve O'na karşı şükür içinde olmayı ifade etmektedir.
Kurban Bayramı, nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan birçok ülkede dinî bayram olmasının yanı sıra resmen dinlence ilan edilir. Ramazan Bayramı ile beraber İslam dinindeki en önemli iki bayramdan biri olup, Hicri takvime göre Zilhicce Ayı’nın onuncu gününden itibaren dört gün boyunca kutlanan bir dinsel bayramdır.
Zilhicce Ayı’nın onuncu, on birinci ve on ikinci günlerine “Eyyâm-ı nahr” yani “Kesme günleri” ve bir önceki gün olan Zilhicce Ayı’nın dokuzuncu gününe de ‘Arife’ denir. Aynı zamanda İslam âleminin her yıl Mekke’de yerine getirdikleri hac görevi süreci olan Kurban Bayramı; farklı dillerde ve farklı kültürlerde, kültürel etkilerle de, farklı isimlerle anılmaktadır.
Bayram sabahına sağlıcakla eren, fitre verebilme ölçütünde mal varlığına sahip olan ya da bayram günleri sürecinde o ölçütte mala sahip olan; yani evi, evinin yeterli eşyası, herhangi bir türünden biniti, en az üç türden giysisi, bakmakla yükümlü olduklarının bir aylık nafakasından fazla olarak 80,18 gr altın veya eşdeğer mal veya mülke sahip, özgür, ama yolcu olmayan Müslüman kişiye kurban vaciptir.
İlk gün güneş’in doğuşundan 45 dakika sonra Bayram Namazı kılınır ve Bayram Hutbesi okunur. Kurban kesme yükümlülüğüne sahip olan Müslümanlar, çocuk da olsa arife günü sabah namazından itibaren bayramın son ikindi namazı dâhil olmak üzere her farz namazdan sonra “Allahü Ekber Allâhü Ekber Lâ ilâhe İllâllahü Vallâhü Ekber, Allâhü Ekber ve Lillâhi`l-Hamd” söz dizisinden ibaret olan teşrik tekbirleri okurlar.
Vahşi olmayan, iki gözü de kör olmayan, en az kesileceği yere değin gitmeye gücü olan, dişlerinin çoğu var olan, karnını doyuramayacak denli deli olmayan, ölmek üzere bulunmayan, kulaklarının ikisi de tamam fakat emanet ya da rehin olmayan, dişi olanlarında gebe olmayan ve memeleri kurumamış ‘koyun’, ‘keçi’, ‘sığır’, ‘manda’ veya ‘deve’ kurban edilebilecek hayvanlardır.
Kurban genelde ilk gün kesilir, ama mazereti olanlar ikinci ve üçüncü günleri de kesebilmektedirler. Kurban edilecek hayvan bayram günlerinden önce de alınsa kurban edileceği niyeti, ancak bayram günü sabahından itibaren ifade edilir. Eşlerden birinin izni olmadan, herhangi biri diğeri adına kurban kesemez. Koyun ve keçi ortak kişilerce kesilemez. Sığır, manda ve deve; Ortaklardan her birinin niyetleri farklı da olsa, 7 kişiye değin ortaklı olarak kurban kesilebilir. Kurban, yükümlü tarafından bizzat kesildiği gibi yetki devri suretiyle de kestirilebilir.
Kurbanlık hayvanı önceki günlerde alıp beslemek, kesileceği yere değin eziyet etmeden sevgi göstermek, bıçağı büyük ve keskin seçmek, kurbanın iki şah damarı ile yemek ve nefes borusunu kesmek, hayvan ölmeden derisini yüzmemek, kesim anında hazır bulunmak ve niyetlenmek gerekir.
Kurban kıbleye doğru döndürülerek yatırılır, deve ayakta ama diğerlerinin ön ayaklar ile arka sol ayağı bağlanır. Besmeleyle birlikte “İnnî veccehtü vechiye lillezi fetar’s-semavâti ve’l-arda hanîfen ve mâ ene mine’l-müşrikîn” ayeti okunarak ve “ Allâhümme hâzâ minke ve leke. Allâhümme inne salâtî ve nüsükî ve mahyâye ve memâtî lillâhi rabbi’l âlemîn, lâ şerîke lehû ve bizâlike ümirtü ve enne evvelü-müslimîn” duası yükümlüler tarafından okunur. Tekbir getirilirken “Bismillâhi Allâhü Ekber” denilerek hemen kesim yapılır. “Bismillâhi Allâhü Ekber” dedikten sonra hayvan kalkıverirse besmele tekrarlanır. Kurbanı birden fazla kişi birlikte kesmeğe çalışıyorsa, onların hepsi de besmele çekmesi gerekir. Hayvanın kaçması veya insanlara hücum etmesi ya da kaçarken bir derin kuyuya düşmesi sonucu boynundan kesmenin mümkün olmaması halinde aynı dinsel terennümlerle kesici bir alet ya da araçla hayvanı herhangi bir yerinden yaralamak suretiyle öldürülerek ibadet yerine getirilebilir.
Kesilen bu etin üçte biri akrabaya, üçte biri yoksullara dağıtılır. Kalan üçte bir ise kurbanı kesenindir. Zorunluluk hallerinde, kurban etinin tümü de aile içinde tüketilebilir. Hayvanın yumurtaları, bezleri, sidik torbası, ödü, akan kanı ve cinsel uzuvları yenmez.
Kesilen kurbanın etinden yapılan yemekler bayram boyunca misafirlere ikram edilir. Kurban Bayramı'nda misafirlere sunulmak için hazırlanmış bir tabak: yaprak sarması, kavurma ve börek. Bu yiyecekler Kurban Bayramı sırasında Türkiye'de sıklıkla sunulan ve hazırlanan yiyeceklerdir; özellikle kavurma, kurban etiyle yapılan ve Türk kültüründe Kurban Bayramı ile özdeşleşmiş bir yiyecektir.
Bayram süresince akraba ve tanıdıklar ziyaret edilir, çocuklara harçlık ve hediyeler verilir. Tüm küslükler son bulur, küçükler büyüklerinin elinden öper. Böylece insanlar; gelecek yeni günlere coşkuyla yönelir. Ama bu günlerde; kendini Tanrı'nın yerine koyarak, içimizden birilerini kurban diye ayıranlar var, hüzünlüyüz. Şehitlerimizin düştüğü topraklar düşmanlarımızdan kurtarılmadıkça Türk Ulusunun bayram neyine!
Yine de her gününüzün bayram coşkusuyla geçerek, kutlu olmasını diliyorum efendim, esen kalın!
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.