Dr. Ekrem Çulfa (Aile Danışmanı, Pedagog)

Temel alışkanlıklarımızın bile değiştiği ve bilgi tüketiminin hızla gerçekleştiği günümüzde merak edilen sorulardan biri ‘Youtube Nedir? Çocuklar için zararlı mıdır?’ sorularıdır. ‘Youtube’ bir video paylaşım sitesidir. Herkesin kendine göre yorumladığı ve bir anlam kattığı ‘Youtube’, genel anlamıyla hayatımızı kolaylaştıran ve hızlandıran öğelerden oluşan bilgi ve içerik video platformu diyebiliriz. YouTube isimli platform üzerinde kullanıcılar var olan video klipleri izleyebildiği gibi bununla birlikte istenildiğinde kendi video kliplerini YouTube’ye ekleyebilme imkânına sahiptir. Yine bu platform üzerinde yer alan kategorilerde kullanıcının geliştirmiş olduğu içerikler, kişisel amatör video klipler, film ve TV programları parçaları ve müzik videoları yer almaktadır. Youtube da herkes kendine bir kanal açabilir ve site yönetiminin izin verdiği videoları paylaşarak, kendine bir kitle oluşturabilir. Hatta son dönemlerde ‘Youtuber’dediğimiz bir meslek bile oluştu diyebiliriz. ‘Youtuber’ kavramı aslında birçoğumuzun bildiği gibi ‘Youtube yayıncısı’ anlamına gelmektedir yani İngilizce'de "-er" takısı Türkçe'de olan "-cı" takısına eştir. ‘Youtuberlar’, Youtube' da belli bir kitleye hitap eden ve kullanıcılar tarafından sevilen, Youtube ile iş ortaklığına giden kişiler ya da oluşumlardır. Aslında bizi her ne kadar eğlendirip bilgilendirseler de, onlar için maddi bakımdan geçim kaynağı olabiliyor. Birçoğumuz onlardan özenerek Youtube kanalı açıyor ve zaman ilerledikçe Youtube'dan maddi bir gelir elde etmek istiyoruz. Google’ın YouTube’ u satın almasından sonra aradan geçen 11 yılın sonunda dünyadaki internet trafiğinin neredeyse yüzde 25’sini tek başına oluşturan devasa bir video platformu haline dönüştü. Dünya genelinde her bir dakikada 400 saatlik videonun yüklendiği Youtube’da video izlemek, iş ve uykunun ardından en fazla zaman harcanan aktivite haline geldi. Hal böyle olunca Türkiye’deki birçok kişi de vaktinin büyük bir kısmını video paylaşım sitelerinde geçiriyor. ‘Türkiye YouTube Kullanıcı Profili Araştırması 2016’ araştırmasına göre, kullanıcıların yüzde 67’si YouTube’a başka kişilerle içerik paylaşmak için erişirken açtıkları kanallara yükledikleri videolarla Reklam almayı hedefliyor. YouTuber’lar takipçi ve izlenme sayısına göre videolara reklam alarak yılda binlerce dolar elde edebiliyor. Videolarda en yaygın olarak Moda, makyaj, teknoloji, Oyun gibi konulara ağırlık veriliyor. Ebeveynler ise çocuklarının oyuncaklarıyla oynadıkları anları görüntüleyerek birçok oyuncak markasının tanıtımını yapıyor. Anne ve babaların sosyal medya için sınırları doğru çizmesi lazım. Zira çocukların gelişim sürecinde her dönemi doğru atlatmak gerekiyor. Çocuklar dikkat çekmek için yayınlanan videolarda kendilerini zaman zaman küçük düşürücü hareketlerde bulunabiliyor. Ayrıca videoya yapılan olumsuz yorumlar çocuğun moralini de bozabilir. Bu da çocuğu olumsuz etkileyerek depresif bir duygu durumuna sürükleyebilir. “YouTuber’lar iki şekilde gelir elde eder; elde edilen kazanç sanal hesapta biriktiği için bunun aktif olarak hesaba geçirilmesinin yolu ya Google Adsense hesabı oluşturmaktır ya da bir network ile partnerlik anlaşmasına varmaktır. Adsense hesabı videonun izlendiği ölçüde geliri YouTuber’ın hesabına aktarmadır. Partnerlik sisteminin ise çeşitli avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Telif sorunlarıyla mücadeleyi ve etkileşim artışını sağlayan network sistemi YouTuber’ın gelirinden kesinti yaparak belli bir miktarı kanal sahibine ödemektedir. Türkiye’deki YouTuber’lar daha hızlı büyüyebilmek için partnerlik şirketleriyle çalışır. YouTuber’ların bir diğer gelir kaynağı hazırladıkları viral reklamlardır. Bu tarz reklam filmleri yayınlayarak firmalardan gelir elde etmektedir. YouTuber’lar tanıttıkları markalardan hediye çeki ve ücretsiz alışveriş gibi hizmetler alarak da ayrıca maddi bir değer kazanç elde etmiş oluyor. YouTuber’ların gelirleri abone sayısına göre değişiklik gösteriyor. 1.5 milyon abone sayısına sahip bir YouTuber, yıllık minimum 85 bin dolar net kazanç elde eder. 250 bin aboneye sahip bir YouTuber da aşağı yukarı 10 bin dolarlık bir kazanç sağlayabilmektedir.” Youtube da kötü örnek alınan bir Türk youtuber’ ın ise videolarındaki çocuklar belki kendinden 4-5 yaş küçük ve çocukları bazı videolarda resmen kullanıyor. Doğacak sonuçları umursamadan, sorumsuzca, insanların özel hayatına (evinin ortasına kadar) karışarak torpil patlatıyorlar, yaptıklarını videoya çekiyorlar ve bu videoları youtuber kendi youtube kanalında paylaşıyor. İyi haber… Youtube'un son zamanlarda değiştirdiği reklam ve kullanım politikaları birçok ünlü Youtuber'ı ve önemli kanalı derinden etkiledi. Önceden elde ettikleri kazançları elde edemeyen içerik üreticileri, konunun çok önemli olduğunu dile getirirken; reklam politikasını aile dostu içeriklere yönlendiren Youtube'un neden bunu yaptığını anlamak için ufak bir analiz aşağıda sizi bekliyor. Reklam ve içerik üreticilerine yapılan ödeme politikasını değiştiren Youtube, önemli içerik sağlayıcıları tarafından ağır bir şekilde eleştiriliyor. Bunun yanında reklam verenler de uygunsuz ve bazı ırkçı içeriklerin içinde kendi reklamlarının çıkmasından rahatsız. Bu durumdan ne reklam verenler, ne de Youtube'a içerik üreten Youtuber'lar memnun değil. Hal böyle olunca toplamda herkes zarar görüyor. Reklam verenler hedef kitlelerine ulaşıp, satışlarını artıramıyor. Youtuber'lar da reklam alıp gelir elde edemiyorlar. Ortada duran Youtube'un da muhtemelen gelirleri düşüyor. Youtube'u bir gelir kapısı olarak algılayan kullanıcılar Youtube üzerinde ilgi çekici içerikler üretip, tık elde etmeyi amaçlamaya başladı. Ancak yakın zamanda geliştirdiği yeni kurallar ile Youtube artık 10 binden az izlenen videoların reklam alamayacağını duyurmuştu. Bu da işlerin daha da zorlaşması demektir. Yine son yıllarda anlam kazanan Youtube zengini kavramı tüm dengeleri bozan nokta oldu. Kısa yoldan zengin olma ya da ek gelir elde etme amacıyla Youtube'u dolduran bazı kullanıcılar tık odaklı kalitesiz içerik yığınları oluşturmaya başladı. Sitede bugünlerde özellikle aile dostu içerikler ön plana çıkıyor. Youtube aile filtresi özelliği ile bu tip içerikleri daha çok seven bir yapıya dönüştü. Çocuk hatta bebek içerikleri bu durumun hem bir nedeni, hem de sonucu. Bu içeriklerin artışı aslında Youtube'un izleyici kitlesindeki değişimi çok iyi gözlemliyor oluşundan geliyor. Özellikle 0-7 yaş videoları inanılmaz izlenme sayıları ile dikkat çekiyor. Aslında yetişkinlere hitap eden videoların da izleyicilerinin önemli bir kısmı 7-18 yaş arası çocuklardan oluşuyor. Yetişkinler Youtube'a daha az vakit ayırabiliyor. Hem ilgilerin değişmesi, hem de zaman planlaması sebebiyle yetişkinlerin Youtube'a olan ilgisinin azaldığı ortada. Çocuklar ise neredeyse tüm günlerini burada geçirebiliyorlar. Anne - babalar işin kolayına kaçıyor. Ebeveynler çocuklarını yetiştirme noktasında çok bariz hataların içine düşüyorlar. Akıllı telefon ve tabletler ile çocuklara daha kolay bakılabiliyor. Bu da 0-7 yaş arası olan eğitimi tehlikeye atıyor. Eğitici videolar dahi bir çocuğun eğitimini kendi kendine alması noktasında yeterli olmayabiliyor veya çocuklar okula başladıklarında gerçek eğitimi sıkıcı bulup başarısız olabiliyorlar. Bu neden - sonuç sarmalında Youtube'un da kafası karışıyor. Youtube aile dostu içerik olarak adlandırılan çocuklara yönelik içerikleri önerilen videolarda daha çok göstermeye ve reklamları da bu videolara yöneltmeye başladı. Bunun iki sebebi var. Birincisi bu videoların popülerliği, ikincisi de çocuklar yalnız başlarına kullanmayı bilmedikleri bu sitede gezerken görmemeleri gereken sahnelere maruz kalabilir. Bunu ne aileler, ne de Youtube ister. Bu da ister istemez aile dostu içerik sayılmayan videoların reklam alamamasına ve bu içerik sahiplerinin gelirlerinden olmasına sebep oldu. Prodüksiyon ile içerik üreten kanallar, birer birer üretimlerini durduruyor. Çok ünlü bazı Youtuber'lar izleyici sayılarını artırmak için kaliteli prodüksiyonlar ortaya koyuyor ve bu da elbette bir maliyet olarak karşılarına çıkıyordu. Gelirler düşünce bu kanallar birer birer açıklamalar yapıp, Youtube'un reklam politikasını eleştirir oldular. Peki çocuklar bu kadar etkili bir güç mü? Çocuklar Youtube'un bu denli değişen politikalarının kaynağı mıdır daha kanıtlanmadı, sorun biraz da büyük pastadan pay almak isteyen ve milyonlarca kanal açan kullanıcılar ve Youtube'un ödeme politikası; ancak çocukların da değişen çağda sitenin dengelerini yerinden oynattığı ortada. Politikalar mı değişmeli, yoksa çocuklar mı denetlenmeli? Çocukların eline tablet ve telefonları verip onları bir ekonominin merkezine oturttuktan sonra alınan önlemleri mi eleştirmeliyiz, yoksa çocuklarımızı yetiştirme şeklimizi mi gözden geçirmeliyiz? Youtube kanalları ve youtuberların çocuklardaki ahlak kavramı üzerindeki etkisi Ucuzlayan teknolojiyle birlikte teknolojinin her eve girmesi ve kolay ulaşılabilir olması sonucu daha ilkokul yaşında bile olmayan çocuklara ebeveynler tablet, telefon, bilgisayar vs. gibi elektronik aletleri alıp oyalanmasını istiyor ve bu sayede bir bakıma sorumluluktan kurtuluyor. Peki bu elektronik aletlerle internette keşfedecekleri sûni dünyanın çocuklarımızın ahlak kavramını nasıl yerle bir etmeye başladığını hiç düşündünüz mü ? Teknoloji yaşamlarımızı hızlandırdığı bir gerçektir. Her şeyin çabuk olmasını istiyor ve bir şekilde kendimizi yapay bir koşuşturmanın içinde buluyoruz. Bu gelişmelerin getirdiği yapay dertlerle boğuşuyor ve ne yazık ki artık kendimize, bir diğer deyişle düşünmeye zaman ayıramıyoruz. Aynı şekilde aileler çocuklarına bu koşuşturma arasında yeterli zaman ayıramıyor ve onları yine yapay şeylerle avutmaya ve zamanını geçirtmeye çalışıyorlar. Son zamanlarda medya düzeni artık yavaş yavaş yerini internete bırakmaya başladı ve yeni neslin bizzat muhatabı haline geldi. İlkokul yaşlarından itibaren çocuklar, ellerindeki elektronik aletlerle bu medyayı takip ediyor ve dünyayı bu dar pencereden keşfetmeye çalışıyor. Çocukların ve gençlerin en çok takip ettiği ve iletişim kurduğu paylaşım medya alanlarından birisi Youtube. Youtube kanallarında çocuklarımız, gençlerimiz çevresinde ve ailesinin içinde olmayan, kendi toplumundaki ahlak ve geleneklerden tamamen farklı yapay olaylara şahit oluyor ve işin kötüsü; birde bunu kendinde tatbik etme çabasına giriyor. Neredeyse doğar doğmaz cep telefonu, bilgisayar gibi cihazlarla tanışan çocukların teknolojiyle olan bağı, çocuk yaşta teknoloji kullanımının zeka gelişimi üzerindeki etkileri bir araştırmaya konu olmuştur. 1999-2014 yılını kapsayan bir araştırma sonucuna göre 12 yaş çocuklarının 15 yılda zeka gelişimi ve düşünce becerilerinde yüzde 40 oranında gerileme görüldü. Bilgisayar çoğunlukla görsel algıyı geliştirir. Akıl yürütme ve planlama becerisi ise okuyarak gelişir. Türkiye’de 6 kişiye bir kitap düşüyor, ilkokul çocukları arasında dikkat süresinin yalnıza 15 saniye sürdüğü dikkat çekiyor. Balığın bile dikkat süresi 9 saniye. Derslerin 45 dakika olduğu bir ülkede bu kabul edilemez bir durum. Teknolojinin araştırmak ve üretmek için kullanılması gerektiğine vurgu yapmakta yarar var. Çocuklarımızın ne izlediğinden ebeveynleri çoğu zaman haberdar değil. Bu durumda çocuk neyin doğru neyin yanlış olduğunu bilmeden gördüğü şeyi körpe beynine işleterek onu kullanmaya başlıyor. Dikkat edilmesi gereken husus bu kanallarda çoğu zaman şiddete teşvik eden ve küfürlü bir dil kullanılmakta. Anneler ve babalara bu durumda büyük iş düşüyor. Çocuklarımızı ahlaklı, dinini bilen ve vatanını seven bireyler olarak yetiştirmek doğduğu andan itibaren sorumluluk alarak başlıyor. İslam dinimizin güzel ahlakını çocuklarımıza erken yaşlardan itibaren öğretmek ve çevresinde kötü etkilendiği şeyleri temizlemek anne ve babaların en temel görevi olmalıdır. 9. sınıfa geçen ‘Bengisu’ kızıma “YouTube kullanmanın iyi yönleri Nelerdir?” diye sorduğumda şu cevabı aldım: “Çocuklara bilgi veren kanallardan. Burada öğrenciler iyi ve güzel şeyler öğreniyorlar mesela bilimi teşvik ediyor. Ders konusunda video çeken kanalları izleyerek başarılarını arttırıyorlar yeni fikirler izleyip hem keşif yönlerini arttırıyorlar hem de el becerilerini geliştiriyorlar” dedi. “YouTube'un zararları nedir” diye sorduğumda enteresan bir gerçek ortaya çıktı: “Çocuklar izlediği youtuberların kötü davranışlarını, sözlerini örnek alabiliyorlar, kavga videoları izleyerek kavgaya yatkın oluyorlar” dedi. Çocukların doğru Youtube kullanımı için ebeyenlere bazı temel öneriler: 1. Çocuğunuzla izleyin. Sadece çocuklarınıza ne izlediklerini sorun ve onlara katılın. Genel olarak, çocuklar, kendilerine ait oldukları için belirli kanallara veya belirli YouTube kişiliklerine uymaya hazırlanıyor. Birçok çocuk doğal olarak istedikleri videoları paylaşmak ister. 2. Kendiniz izleyin. Çocuklar paylaşmak istemiyorsa, izledikleri kanalın adını alın ve daha sonra izleyin. İçeriği hissetmek için aynı içerik oluşturucunun birkaç videosunu izleyin. 3. Kurnaz olun. Çocuğunuzun YouTube'da izlediği içerikten endişeleniyorsanız ve onunla konuşmayı denediyseniz - izleme alışkanlıklarını izlemek için bazı yollar vardır. YouTube hesabında (yalnızca bir Gmail adresi gerektirir) bir YouTube hesabı varsa, YouTube sayfasında son izlediği videoları, izleme geçmişini temel alan önerilen videoları ve izlediği kanallara benzer önerileri görüntüleyecektir. Çocuğunuz "izlenme geçmişi" ni sildiyse bile, tüm önerilerin hepsi izlediği şeylerle alakalı olacaktır. 4. Abone olun. Çocuklarınızı, belirli bir içerik oluşturucudan en yenileri almak için YouTube'da dolaşmak yerine favori kanallarına abone olmaya teşvik edin. Yeni bir video yüklendiğinde abonelere bildirimde bulunulurken, tüm kanalları Aboneliklerim'de görüntülenir; böylece istedikleri öğeye doğrudan gitmeleri kolaylaşır ve daha hızlı olur. Abonelikleri birlikte seçmeyi ve çocuklarınızla en yeni yüklemeleri izlemek için bir etkinlik hazırlamayı düşünün. 5. Youtuber veya üreticiyi araştırın. Her videonun üretici adı video penceresinin altında görünür ve genellikle videonun arkasındaki kişi ve / veya kanalın kendisi hakkında biraz bilgi sahibi olursunuz. Çocuğunuzun en sevdiği YouTube karakterinin etkileyici bir yere sahip olduğunu biliniz. 6. Önerilere bakın. Sayfanın sağında listelenen önerilen videolar bir şekilde ana videoyla ilişkili. Onların yaşa uygun görüp görmediklerini değerlendirmek için değerlendirin ve ana videonun çocuğunuza uygunluğuna dair bir gösterge olacaktır. 7. Reklamları düşünün. Video önce bir reklam çalıyorsa, aslında bu iyi bir işarettir. Reklamdan yararlanma ve para kazanma (çoğu YouTube kanalının hedefi) için, bir içerik oluşturucunun örnek bir video göndererek bir YouTube iş ortağı olmaya başvurması gerekir. YouTube, hizmet şartlarını ve topluluk yönergelerini (kaba veya çalıntı içerik) uymayan videoları reddeder. Başka bir deyişle; evet, bu çocuğunuzun daha fazla reklam gördüğü anlamına gelmekle birlikte, ödün vermeye değecek gibi görünüyor ve her zaman reklamları susturabilirsiniz. 8. Yorumları okuyun. YouTube yorumları negatif olduğu için ünlüdür, ancak kanalların demografik ve tartışma tonunu anlamak için bunları okumaya değer. Kanal içerik oluşturucuları, olumsuzluğu azaltmak için yorumlarını hafifletebilir. Bakımlı yorumlar iyi bir işarettir. 9. Özet Videolara dikkat edin. Birçok video üreticisi, genellikle kanallarda kendileri için video reklamlar (çoğunlukla kanal sayfasında görünür) olan vurgulayıcı markalar ve fragmanlar yaparlar. Ana video ve içerik hakkında genel bir bilgi vermek için ellerinden geleni yapıyorlarsa onları kesinlikle izleyin. 10. Güvenlik modunu açın. YouTube' un teknik olarak yalnızca on üç yaşını dolduran gençler için olduğunu unutmayın. YouTube, Güvenlik Modu adı verilen, zararlı şeyleri sınırlayan bir filtre sunmaktadır. Herhangi bir YouTube sayfasının en altına kadar ilerleyin. "Güvenlik" ayarı nerede yazılıyor? İşte onu tıklayın. 11. YouTube' un önerisini alın. Çoğu çocuk yeni videolar hakkında arkadaşlarından veya ilgili videoları tıklayarak öğrenir (uygun olabilir veya olmayabilir). Ancak YouTube, kaliteli içeriğe ev sahipliği yapmanın çeşitli yollarını sunar. YouTube haberleriyle ilgili bilgi edinin. Harita ve gösterge tablosu'nda ülkenin her yerinde trendlerin nelerin olduğunu öğrenin. 12. Daha sonra izle modülünden faydalanın. YouTube, size daha sonra izlemek üzere videolar kaydetme olanağı tanır; bu da çocuklarınızın önceden onayladığınız videoları seyretme ihtimalini artırır. Çalma listeleri oluşturabilir ve neredeyse her bir çocuğunuz ya da ilgilendikleri farklı konularda özel olarak hazırlanmış bir içerik programlama çizelgesi tasarlayabilirsiniz. Sorularınız ve İletişim için Dr. Ekrem Çulfa (Aile Danışmanı, Pedagog) 0544 724 36 50