Aylarca tartışılan her kurumu ilgilendiren, bir tarafın iyi bir tarafın kötü dediği, ülkemizin gündemini günlerdir düşmeyen bu sistem hakkındaki araştırmalarımı aktaracağım.

Başkanlık sistemi, devlet yönetiminde tek bir kişinin başkanlığında hükümet etme ve devleti yönetme esasına bağlı siyasi sistemdir. Bu sistemin yasamanın yürütmeyi fesh etme gibi bir yetkisi yoktur. Yasama, yürütme ve yargı organları arasında kesin bir ayrıma ve dengeye dayanan, yasama ve yargı organlarının demokratik denetimi içinde, yürütmenin iktidar olanaklarını genişleten bir hükümet sistemidir. Başkanlık sistemi, Başkanlık hükümeti sistemi olarak da adlandırılmaktadır. Ayrıca parlementer sisteme kıyasla toplumun isteklerini savunmaya eğilim gösterir ve arzularını yerine getirmeye karşı daha duyarlıdır.

Aslî özellikler

Başkanlık sisteminin özetle aslî ayırt edici özellikleri şunlardır:

• Devlet başkanı doğrudan halk tarafından seçilir.
• Yürütme organı tek kişiden meydana gelir.
• Yürütme yasamanın güvenine dayanmaz

Tali özellikler

Tali özellikler başkanlık sisteminin olmazsa olmaz şartları değildir. Başkanlık sistemi için yukarıda belirtilen üç asli özelliğin olması yeterlidir. Başkanlık sistemi aşağıda belirtilen tali özelliklerden birini taşımıyorsa başkanlık sistemi olmaktan çıkmaz.

• Yürütme yasamayı feshedemez.
• Yürütme organında görev alan bir kişi aynı anda yasamada da görev alamaz.
• Başkan, yasama organının çalışmasına katılamaz.

  Yerel yönetimler başkanlık sistemi gibi şekillendirilebilir. Amerika Birleşik Devletleri'nin bütün eyaletleri başkanlık sistemini kullanır. Japonya'da hükümet parlamenter sistemi kullanır fakat yerel yönetimler yerel kurullarca seçilen vali ve başkanlarca yönetilir.

Başkanlık sisteminin avantajları

Başkanlık sistemini savunanlar bu sistemin dört ana avantajı olduğunu iddia eder:

• Doğrudan yetki— başkanlık sisteminde cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilir. Bazılarına göre bu; devlet başkanının gücünü dolaylı yollardan göreve getirilen liderlere kıyasla daha meşru kılar. ABD'de devlet başkanı halk oylamasından hemen sonra toplanan Seçiciler kurulu tarafından seçilir.
• Kuvvetler ayrılığı— Başkanlık sisteminde başkanlık ve yasama meclisi iki paralel yapı olarak işlev görür. Bu sistemin destekçilerine göre; böylelikle her iki birim birbirini karşılıklı olarak denetleyerek suistimalin ve makamın kötüye kullanılmasının önüne geçilmiş olur.
• Hızlı karar mekanizması— Güçlü yetkilerle donatılmış bir cumhurbaşkanı değişiklikleri ivedilikle işleme koyar. Fakat bunun yanında bazılarına göre kuvvetler ayrılığı sistemi yavaşlatır.
• İstikrar— Sabit bir görev süresi olan devlet başkanı her an değişebilecek bir başbakana kıyasla daha istikrarlı bir ortam temin edebilir.

  Evet bu ülke artık ileriyi, tam demokrasiyi, kalkınmayı ve diğer ülkelerle rekabete girmeyi düşünüyorsa Başkanlık sistemi gelmelidir. Diğer parti liderleri her zaman iyi olanı kötü göstermeye çalıştıkları gibi bunu da halkımıza kötü bir sistem olduğunu gösteriyor. Asıl kötü sistem eskiyen ve koalisyonlara yol açıp ülkeyi darmadağın eden mevcut sistemdir. Tek cümleyle şunu özetleyebiliriz; "Kedi uzanamadığı ciğere mundar dermiş." bugün ki diğer parti liderleri de bunu açıklıyor. Her zaman bu hükümet hakkında karalama çıkarıp bir başka partinin hatasına göz yuman bir parti asla bu yolda bir yere gelemez.   ERHAN SANDIKÇIOĞLU ULUSLARARASI İLİŞKİLER UZMANI VE ARAŞTIRMACI YAZAR