Hemen herkes beyninin en iyi şekilde ve sağlıklı çalışmasını, düşünce-duygu-davranış dengesini koruyarak yüksek performans göstermesini ister. Hiçbirimiz istemese de, beynimiz zamanla yaşlanıyor ve yavaşlıyor. Araştırmalar, her geçen yıl antrenmansız kalan beynimizin bilgi işlem hızının biraz daha yavaşladığını ve daha fazla unuttuğumuzu, birde eğer akıl ve zekâ oyunları oynamaz isek beynimizin olumsuz yönde performans kaybederek değiştiğini gösteriyor. San Francisco'daki California Üniversitesinde Sinirbilimleri Merkezi’nden Profesör Michael Merzenich, "Beynimizin yaşlanma süreci 30 yaşından önce başlıyor. 60 yaşındaki bir beyin, 20 yaşındaki bir beyin ile kıyaslandığında, bilgiyi iki ile üç kat daha yavaş alıyor. Sonuç olarak, hafızaya kaydedilen bilgiler 2 ile 3 kat daha az net ve ayrıntılı oluyor. 80 yaşına kadar ise bu hız 5 ile 8 kat daha yavaşlıyor, bu çok büyük bir fark." diye belirtiyor. Peki, güzel haberler nedir? Eski beyinler de yeni püf noktaları öğrenebiliyorlar. Wake Forest Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden bir beyin araştırmacısı olan Paul Laurienti, "Eski araştırmalar, yaş ile birlikte beyin hücrelerinin öldüğünü ortaya çıkarmıştı. Şimdi ise, yeni araştırmalar yaşlı beyinlerin de güçlü bağlantılar geliştirebileceğini gösterdi.” diye belirtiyor. Laurienti, 23 yaşındaki insanların beyinlerini inceleyen bir araştırma yaptı. Zekâ oyunlarının da içinde bulunduğu beyin eğitim programına giren kişilerin daha iyi odaklanabileceğini buldular. Bu sonuçlar, sadece genç beyinlerde değil her yaştan beyin için geçerli. Zekâ oyunları oynamak, bulmaca ve sudoku çözmek, satranç oynamak, rübik küp çözmek, kelime oyunları oynamak gibi aktiviteler beyne egzersiz yaptırdığı için odaklanmayı ve hatırlamayı arttırıyor. Ayrıca zekâ oyunları her yaş grubundan kişiye çabuk karar verme, çözüm odaklı düşünme, bir sonraki aşama hakkında fikir yürütme ve öngörme, olasılıkkları hesaplama, mantığı etkili ve yetkili şekilde kullanma becerisi kazandırır. Beyni yaşlanmaya, Demans ve Alzheimer gibi beyni tüketen hastalıklara karşı korur. Bunun yanı sıra, akıl ve zekâ oyunları oynayan ve başarılı olan kişilerin kendilerine olan güvenleri artar. Zekâ oyunları yüksek konsantrasyon gerektirdiğinden, kişilerin dikkat ve konsantrasyon seviyelerini arttırır. Zekâ oyunları kişileri düşünmeye ittiğinden; onlara araştırmacı, sorgulayıcı bir bakış açısı benimsetir. Yaşlanmayı durdurmak imkânsız fakat yavaşlatmak mümkün. Siz de zekâ oyunları oynayarak, çocuklarınızın ve kendinizin beyin kalitesini arttırabilir, eğitici-öğretici oyunlar ile kaliteli zaman geçirebilir ve yeni yetenekler öğrenebilirsiniz. Şimdi Sizler ile Türkiye Mylife Psikolojik Danışmanlık Merkezleri ve Azerbaycan PM Akademiya’ nın birlikte organize ettiği; Türk Dünyası ve dünya genelinden uzman psikolog, pedagog, psikiyatr, çocuk gelişim uzmanı, aile evlilik çift terapisti ve diğer eğitimcilerin katıldığı “Akıl ve Zeka oyunları eğitimi” nde en çok sorulan soruları ve cevaplarını paylaşacağım:

1. Oyun tanımı, oyun nedir?

Oyun, insanların bedensel ve zihinsel yeteneklerini geliştirme amacıyla hesaplama ve Beceriye dayanan bir tür yarıştır. Oyun, bireyin zihin dünyasını geliştiren, çocuğun kendi kendisine öğrenmesini sağlayan, eğlenmek amacıyla çocukta; mutluluk, coşku, heyecan ve merak duygularını içinde barındıran bir etkinliktir.

2. Zeka nedir, Zeka oyunları nedir?

Zeka “zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yolları bulabilme yeteneği” olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre, zeki insan öğrendiğini değerlendiren, yeni durumlara yeni çözümler getirebilen kişidir. Aynı zamanda zeka; insanın akıl yürütme, nesnel gerçekleri algılama, kavrama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tümüdür. Zeka oyunları hızlı düşünme, akıl yürütme gibi zihni açan eğitim metotlarıdır. Zekâ oyunları nelerdir? MEB zekâ oyunları 6 (altı) farklı kategoriye ayrılmış her kategori altında çeşitlendirilmiş zekâ oyunlarından oluşmaktadır. Bu oyunlar çocuklar için eğlendirici ve öğreticidir. Zekâ geliştirici oyunlar olarak bilinen ve dünyanın en çok tercih edilen oyunları arasından MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) tarafından seçmeli ders olarak müfredata eklenen oyunlar şu şekildedir: 1.Akıl Oyunları: Sudoku Bölgesel Sudoku Sihirli Piramit ABC Bağlamaca Apartmanlar Çit Oyunu

2. İşlem Oyunları:

Kendoku İşlem Karalama İşlem Karesi Çarpmaca Kapsül Kakuro Sütun İşlem

3. Strateji Oyunları:

Nim Tactix 4x4 Dama Tic Tac Toe ÜçTaş Dokuz Taş Sayı Bulmaca Hex 4.Karma Zeka Oyunları: Kap Aktarma Kibrit Oyunları NehirGeçme ÇapaSoruları 5.Sözcük ve Mantık Oyunları: Sözcük Merdiveni Şifreler Kare Bulmaca 3-4 Değişkenli Mantık Oyunları Mantık Karesi 6.Mekanik Zeka Oyunları: Tangram T-Puzzle Tetromino Pentomino Küp Sayma Şekil Oluşturma    

3. Zekâ Oyunlarının Temel Faktörleri nelerdir?

Zekâ oyunlarının temelinde problem çözme, iletişim ve akıl yürütme, öz düzenleme ve Psiko motor becerilerinin ve duyuşsal özelliklerin geliştirilmesi vardır.

1. Problem Çözme: Zekâ ve akıl oyunlarının temelinde problem çözme vardır.

Problem sadece sayı ve şekiller değildir. Gerçek hayat materyalleri ya da kurgu ve hayali şekiller de birer problem sayılabilir.

2. İletişim: Günümüz dünyasında iletişim önemlidir. Kendini ne kadar ifade edersen o kadar etkili olursun. İfade etmek için de bir dile hâkim olmak önemlidir. Ardından bu dili iyi bir şekilde kullanmak gerekir. Bu devrede iletişim faktörü ön plana çıkar. Bu nedenle grup oyunları iletişim için önemlidir.
3. Akıl Yürütme: Zaten Zekâ ve akıl oyunlarının temelinde bu kavram vardır. Bu oyunlardabaşarılıvehızlıolabilmekiçinbukavramadayandırmakgerekir.Geçmişteöğrenilenproblemlerileşuanda öğrenilen problemler sentezlenmeli, bu konular için akıl yürütülmelidir. Zekâ oyunları değişen zorluk seviyeleri ile düşünmeyi amaçlamaktadır.
4. Zekâ Oyunları nerelerde ve kimler tarafından uygulanabilir? (Veliler destek amaçlı ne yapabilir)

Zekâ eğitimin eve zeka gelişimine yönelik verilecek bir eğitimin tabiî ki bu alanda eğitim almış, bilinçli ve uzman kişiler çevrilmesi, amaçlanan kazanımların çok daha kısa sürede ve etkin şekilde elde edilmesinde etkili olacaktır. Öğretmen, öğrenci Ve idarecilerin de belirttiği şekliyle, bu dersi veren öğretmenlerin doğrudan bu Alanın eğitimini almış kişiler olmayıp, daha çok matematik öğretmenlerinin Veya bu alana az çok (zekâ oyunlarıyla uğraşan) ilgisi olan öğretmenlerin verdiği bilinmektedir. Bu durum, aslında ülkemizde, seçmeli derslerden biri olan ama aslında okul müfredatlarında zorunlu ders olarak yerini alması beklenen “Zeka Oyunları” eğitimi hakkında öğretmenlerin ve gerekirse idarecilerin de eğitim alması gerektiğini düşündürmektedir.

5. Zekâ Oyunlarının eğitimdeki önemi nedir ?

Akıl yürütmek, bir problemin birden fazla çözüm yolu üzerinde düşünmek, konuyu çok yönlü değerlendirmek ve olaylara problem-çözüm metoduyla yaklaşabilmektir. Çocukların problemleri algılama ve değerlendirme kapasitelerinin gelişmesinde önemli rol oynar. Akıl yürütme becerilerinin gelişmesi için kazanılması gereken yetenekler: -Analitik düşünme yeteneği -Problem çözme yeteneği -Analiz ve özgün yorumlama yeteneği Zekâ oyunları bu yeteneklerin gelişmesini sağlar. Dolayısıyla, akıl yürütme becerileri de geliştirilmiş olur. Akıl yürütme becerisine sahip olan çocuklar hem hayatın sunduğu problemlere karşı hem de ezberci eğitim sisteminin sunduğu problemlere karşı daima çözüm arayışı için de olurlar. Daha da önemlisi, çözüm üretebilecek potansiyele ulaşırlar. Zekâ oyunları dersi, çocukların zekâ potansiyelini keşfetmek, geliştirmek üzere planlanmıştır. Dolayısıyla zekâ oyunlarının eğitimde çok önemli bir rolü vardır.  

6. Eğitsel Oyunlarda Kullanılan Öğretim Stratejileri ve Yaklaşımları hangileridir?

Eğitsel oyunlarla konular ilgi çekici bir duruma getirilebilir, en pasif öğrencilerin bile etkinliklere katılması sağlanabilir. En önemli konu; oyun oynanırken hataların üzerinde durulmaması ve herkesin etkin olarak oyuna katılmasıdır. Burada temel amaç, öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesi ve bilgilerin tekrar edilmesidir. Eğitimsel oyunun kendine özgü kuralları, yapısı, kazanmanın ve kaybetmenin belirlendiği yöntemleri vardır. Günlük yaşamda oynanan birçok oyun öğretim amaçlı da kullanılabilir. Örneğin, sessiz sinema, sözcük türetme gibi oyunlar oynanabilir. Öğretim yöntemleri: - Anlatım - Tartışma - Soru - yanıt - Gözlem - Alan gezisi - Takım/Grup çalışması - Gösterme - Uygulama - alıştırma - Sorun - problem çözme - Beyin fırtınası - Rapor hazırlama ve /veya sunma - Proje tasarımı / yönetimi - Rol oynama / Dramatize etme

7. Zekâ Oyunlarının hangi türleri var ve zekâ oyunları için özel bir alan gerekli midir?

Akıl ve zekâ oyunları, akıl oyunları, işlem oyunları, strateji oyunları, karma zekâ oyunları, sözcük ve mantık oyunları, mekanik oyunlar olmak üzere 6 grupta incelenebilir. Çocuğun konsantrasyonunun sağlanacağı ortamlar tercih edilebilir.

8. Zeka Oyunlarının Çocukların Gelişimindeki Önemi nedir?

Zekâ oyunları dersi öğrencilerin problemleri algılama ve değerlendirme kapasitelerinin geliştirilmesini, farklı bakış açıları oluşturabilmelerini, problemle karşılaştıklarında hızlı ve doğru karar verebilmelerini, bir konuya ve çözüme odaklanma alışkanlığı geliştirmelerini, akıl yürütme ve mantığı etkili bir şekilde kullanma kapasitelerini geliştirmelerini sağlayacaktır. Öğrenciler zekâ oyunlarıyla bireysel çalışmalar ve grup çalışmalarında kendi yeteneklerini ve potansiyellerini daha iyi tanıyacak, geliştirecek ve özgüvenlerini artıracak, başarı için sistemli ve disiplinli çalışma alışkanlıkları kazanacak ve başarısızlık halinde yılmadan alternatif çözümler ve stratejiler oluşturma tutum ve davranışlarını geliştireceklerdir (MEB, 2013).

9. Hangi yaş aralığındaki çocuklar için uygulanmalıdır?

Zekâ oyunları her yaşta oynanabilen oyunlardır. Kimi zaman hoşça vakit geçirmek amaçlı oynanabilir, kimi zaman gelişim amaçlı oynanabilir. Ne amaçlı olursa olsun zekâ oyunları ailemizin bir parçası olmalıdır. Ailece birlikte oynanan oyunlar ve yapılan faaliyetler çocuklarınızın bilişsel, duygusal, düşüncesel ve zihinsel işlevlerini olumlu yönde etkileyecektir.

10. Zekâ Oyunlarının Sağladığı Kazanımlar veya Kazanılan Beceriler nelerdir?

Zeka oyunları ile ilgili yapılan araştırmalar incelendiğinde, zekâ oyunlarının öğrencilerin uzamsal yeteneklerini; iki boyutlu geometride uzamsal görselleştirme becerilerini, geometrik düşünme düzeylerini, problem çözme stratejileri ve akıl yürütme becerilerini geliştirdiği, aktif olan öğrencilerin zekâ oyunları vasıtasıyla muhakeme becerilerinin geliştirilmesinin öğrencilerin öğrenmelerine olumlu etki edeceği ve grup çalışmalarıyla etkileşimi artacağı, bu dersin öğrencilerin analiz, sentez, neden-sonuç ilişkisi kurma, yenilgi karşısında pes etmeme, motor becerilerde gelişim, çok yönlü düşünebilme gibi farklı becerilerinin gelişiminde olumlu katkılarının olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Sonuç olarak; akıl ve zekâdan yoksun bireyler moron gibi hayat sürer iken, dengeli ve antrenmanlı işleyen beyne sahip bireyler ise başta kendilerine, topluma ve tüm insanlığa faydalı olurlar…