RUMELİ VE TÜRK ALP ERENLERİ

Seyid Ali Sultan ve Vakayinameler (VII)

Dünkü yazının devamı......... Büyük tekke diye anılır. Tekkenin Kızıltepe mezrasında türbesi bulunan Seyid Ali Sultan’ın anısına binaen buraya bir meydan evi inşa edilmiş olup “Yukarı Dergâh” ismiyle anılmaktadır. Biraz daha yukurda bulunan diğer bir dergâh daha vardır ki buna da “Aşağı Dergâh” denilmektedir. (1) Değerli araştırmacı Ahmed Hezarfen tarafından Başbakanlık Osmanlı Arşivleri titizlikle incelenerek söz konusu dergâhın 1829 tarihi itibarı ile devletçe gasp edilen vakıf ve mamelek envanterine deklare edildiği anlaşılmıştır. Ayrıca Dimetoka Sancağı’nın, Çirmen Livasında Mürsel Gazi veya Mürsel Baba (Balım Sultan’nın babası), adına kayıtlı bir tekke daha bulunmaktadır. Söz konusu bu tekke, bugün bir oda büyüklüğünde, 1.5 metre kadar taştan duvarlarla çevrili olup üstü açıktır. (2)

Dimetoka Dergâh’ı 1826 yılında II. Mahmut tarafından başlatılan yeniçeri-Bektaşi “kıtal”inden nasibini almış ve tahrip edilerek kapatılmış son post-nişin olan İbrahim Cefai Baba ise şehit edilmiştir. 1807 yılında Hakk’a yürümüş bulunan ve Kruja (Görice) kentindeki Nepravişte kasabasında kurulu “Abdullah Melcan” Dergâhı’nın ilk post-nişini Kemalettin İbrahim Şemimi Baba tarafından Elbasan’da bir tekke inşa edilmiş ve bu tekke, yıllar sonra, Dimetoka Dergâhı’nın şehit edilen son post-nişini İbrahim Cefai Baba Tekkesi olarak anılmıştır. Cefai Baba Tekkesi’nin son post-nişini ise önceleri Bağdat Kâzımiye Dergâhı’nın post-nişinliğini deruhte eden ve şehitlik dergâhı post-nişini Halife Nafi Baba’nın nasipli mücerret Halife Selman Cemali Baba olup, bu zât 1943 yılında Hakk’a yürümüştür. Tekirdağlı Belediye Başkanı Hasan Cemali Baba ile genellikle karıştırılır. (3)

Özetleyecek olursak Kızıldeli Dergâhı, I. Murat’ın son yıllarında veya büyük ihtimalle Yıldırım Bayezıt tarafından vakfedilmiştir. Kaynaklarda şu ifadeler bulunuyor: “Dimetoka kazasında medfun Es-Seyid Ali namı diğer (Kızıldeli) diyar-ı Rumeli şeref-i İslamla müşerref oldukta bile geçüb zikrolan köylere 804 tarihli bir mülknâme ile mutasarrıf bulunmaktadır.”

Hayatının son yıllarına dair fazla bilgi bulunmamasına rağmen Rumeli’de Batıni veya İçsel İslam’ın en büyük temsilcilerinden olduğu, Alevi-Bektaşi felsefesini en mükemmel bir şekilde temsil ettiği kesindir. Kendi velayetnamesinde Horasan ekolüne mensup olduğu beyan edilmekle beraber Anadolu’da da doğmuş olabilir.

Seyid Ali Sultan’ı Osmanlıların henüz Rumeli’ye geçmediği bir dönemde Saruhan beylerinin arasında olduğunu görüyoruz. Bilindiği gibi o yıllarda Anadolu’da çok yaygın olan Vefai-Babai inancı hâkimdi. Buna rağmen Kızıldeli Sultan, Balkanlar’a yerleşip kendi tekkesini kurunca, Hacı Bektaş Veli’nin başlatmış olduğu Bektaşilik ekolünün öncülüğünü yaparak, yanında buluna dervişleri ile etrafına topladığı halka kendi mistik anlayışını yaymıştır. Hatta denilebilir ki Rumeli’nin Türkleşmesi ve İslamlaşması sürecinde çok etkili olmuştur. Balkanlar’da Balım Sultan’ın kurumlaştırdığı Bektaşiliğin öncülerinden sayılan Seyid Ali (Kızıldeli) Sultan’ın 1402 veya 1412 yılından kısa bir müddet sonra Hakk’a yürüdüğü düşünülmektedir.

Seyyid Ali Hakkında Söylenen Deyişler

Gene İmam nesli zuhura geldi

Biri Elmalı’da Bursa’da kaldı

En küçük kardaşı Rumeli’n aldı

Dillerde söylenen Seyyid Ali’dir

Bir atın kavm ile deryaya girdi

Hiç aman vermedi küffarı kıldı

Gâzi Evranos Beğlerin Muhsin’e saldı

Sana medh etdiğim Kızıldeli’dir

Koru Yaylası’ndan meskenin gören

Çadırın yerinde mutfağın kuran

Yedi köşe yerde temel bırakan

Sana medh etdiğim Kızıldeli’dir

Meskenimdir deyip çöküp oturan

Kuru şişle dut ağacın bitiren

Otman Baba’yı bulut ile getiren

Sana medh etdiğim Kızıldeli’dir

Baba Pınarı’nı bina eyledi

Gör şu Yezid’lere n’etdi neyledi

Baba İbrahim bunu böyle söyledi

Sana medh etdiğim Kızıldeli’dir

Dillerde söylenen Seyyid Ali’dir.

Erenler serveri ol pîrim Ali

Ser-çeşme olmuştur Urum iline

Ağaçtan Zülfikar ol gerçek veli

Ol dem tekbir oldu pîrin beline

Abdal Musa Sultan Şah himmet kıldı

Denedi kılıcı şah taşı böldü

Bütün Urumeli İslam’a geldi

Fetih Surelerin almış diline

Kırklar azm eyledi Elmalı şehri

Görün Boğazhisar’da ol böldü bahri

Bolayır’da küffara eyledi kahrı

Ol dem kılıç aldı şahım eline

Bilin Tanrı Dağı şahın otağı

Hışmından kan kuşandırırdı dağı

Gelibol üstünde ol kuru dağı

Ol dem âşık oldum şahın diline

Şahımın refiki gaziler beğler

Hışm eyler küffara ciğerin dağlar

Gerçek âşıkların methini söyler

Ol dem âşık oldum şahın yoluna

Şahım himmet ile sancak götürür

Kalenin temelin alt üst getirir

Tanrı Dağ üstüne çökmüş oturur

Meskenimdir deyü geldi diline

Seyyid Ali Sultan kırkların başı

Gazi Evrenos beğlerin yarı yoldaşı

Görün Sarıkız’da ol çaldı taşı

Ol dem kuvvet verildi şahın koluna

Horasan mülkünden Hoy’dandır aslı

Şah İmam Hasan’dır şahımın nesli

Mürşidine bend ol ey Geda Muslî

Kıyamette alsın elin eline

Aşağıda Mürsel Bali Kasım Kurbanına katılanlardan Gümülcüne konsolosu, Gümülcüne Müftüsü, Kızıldeli Pos-nişini Mehmet Koç Baba, Hüseyin Başar Baba, fakir ve benim cemimin rehberi rahmetli Halil Ölmeztürk, Mahmut Erik Aydın Baba ve diğer ziyaretçiler ile kurbanların pişirildiği ocakları görüyorsunuz.

S O N

Yarın bir başka alperen Otman Baba ile devam edecek, inşallah…

Hakkı SAYGI (BABA)

__________________________

1) Burada adı geçen “Yukarı Dergâh ve Aşağı Dergâh konusu, Demir Baba Velayetnamesi’nde uzun uzun anlatılmaktadır. Bak. Hakkı Saygı, Demir Baba Velayetnamesi, s. 68, 69, 70, Saygı Yay. 1997-İstanbul

2) 22/01/2012, Hakkı Saygı

3) Ahmer Hezarfen,. Tarihi Belgeler Işığında Kızıldeli Sultan Dergâhı, Cem Vakfı Yayınları: 14, s. 34-35, 2006-İstanbul

4) Doğan Kaya, C.Ü. Fen-Ed. Fak. Türk Dili ve Ed. Böl. Öğretim Üyesi-Sivas Uluslararası Türk Dünyası İnanç Önderleri Kongresi, 23-28.11.2001. (Sivas Kaynaklı Cönklerde Kızıldeli)