YUKARIPAZAR MESCİDİ

YUKARIPAZAR MESCİDİ

Abdülkadir KALENDEROĞLU

Tacıahmet (Yukarıpazar) Mahallesinde, Ulu Camii Caddesi ile Askeri Hastane Caddesi’nin kesiştiği köşede, 51. pafta, 493. ada ve 10. parselde yer alır.Kareye yakın plânlı bir arsa üzerine kârgir, tek kubbeli olarak iri bazalt taşlardan yapılan mescidin duvarlarında yer yer devşirme yapı malzemesinin kullanıldığı da görülür.

Mescidin doğu yönündeki giriş kapısı üzerinde iki kitabe vardır. Birinci kitabede; “Bismi’llâhi’r-rahmâni’rrahîm Ve enne’l-mesâcide, Li’llâhi felâ ted’û me’a’llâhi ehaden, Hoca Turgut bin İsmail seneti seb’îne ve semânîne mie. (H. 870/ M. 1465) yazılıdır. İlk kısmı Cin Suresi’nden bir ayet olan kitabeye göre mescit, M. 1465 yılında Hoca Turgut lakaplı Turgut bin İsmail tarafından yaptırılmıştır.

İkinci kitabe; Karamanoğlu Yusuf Bey tarafından yaptırılan Kale Mescidi’nden getirilmiştir. Bu kitabede; Kâle’n Nebiyyü salla’llâhü aleyhi ve ‘alâ âlihi ve selem, Men gadâ ile’l-mescidi ev-râha eadda’llâhu lehü, Fi’l-cenneti nüzûlen küllemâ gaden ev râhin, Benâ hâze’l-mescidü Yusuf bin Rahmân (?) (Karaman), Fî sene selâse ve sittîne min sitte mie. yazılıdır. İlk bölümü bir Hadis-i Şerif olan bu kitabeye göre mescit; H. 663/ M. 1264 yılında Yusuf bin Karaman tarafından yaptırılmıştır.Yukarıpazar Mescidi, mimari açıdan Beylikler dönemi özelliklerini taşıyan Kubeli Mescidi (H. 731/ M. 1331) ve Arasta Mescidi (H. 756/ M. 1355) ile çok büyük benzerlikler göstermektedir. Bu nedenle Yukarıpazar Mescidi, Karamanoğlu Yusuf Bey’in yaptırdığı mescit olamaz. Hoca Turgut, mescidi yaptırırken Kale Mescidi kitabesini Yukarıpazar Mescidi’nin duvarına koydurmuş olmalıdır. Kitabede onarım sözcüğünün geçmemesi de mescidin Hoca Turgut tarafından yeniden yaptırıldığına bir işarettir.Giriş kapısı söveleri silmeli ve devşirme taşlarla yapılmış mescidin hariminde; batı, kuzey ve güney yan duvarlarının üst kesiminde birer küçük pencere ile harime girişin solunda sivri kemerli büyük pencere vardır. Ancak batı yönündeki pencere bitişiğindeki ev nedeniyle tuğla ile örülerek kapatılmış olup diğer pencerelerden aydınlanma sağlanır.Müezzin Mahfili, kuzeybatı köşede ve küçük bir seki şeklinde olup ahşap korkulukla çevrilidir. Harimin kuzey yönündeki Kadınlar Mahfili’ne on basamaklı ahşap merdivenle çıkış sağlanır. Mahfilin önü demir parmaklık ve pembe renkte kumaşla harimden ayrılır.Silindirik formlu ve mermer kaplamalı mihrabın yaşamağında “Küllemâ dehâle aleyhê Zekeriyyâ’l-mihrâbe” ayeti yazılı, güneydoğu köşedeki minber, demir doğramalı ve sadedir.Mescit harimi, yuvarlak kasnağa oturan bir kubbe ile örtülü olup köşelerde üçgen pandantiflerle kubbeye geçiş sağlanmıştır. Harim içinde duvarlar 1.50 cm yüksekliğe kadar mermer kaplı, üzeri beton sıvalı ve açık pembe renkte boyalıdır. Dış duvarlar düzgün kesme taş, bazalt taş, tuğla ve antik döneme ait devşirme taşlarla yapılmış, kuzey ve güney cephe duvarlarının alt kısımları serpme sıvalı, saçak altı ise düz çimento sıvalıdır. Ayrıca güney ve kuzey yönde saçak altında birer tane çörten (taş yağmur oluğu) vardır.Aşağıpazar Camii adı ile de anılan mescidin doğu cephesinde ve minare çıkıntısının alt kısmında yarım daire içerisinde “Maşa’llah, H. 1316/ M. 1898” tarihi yazılıdır. Bu kitabeye göre mescidin ilk ahşap minaresi bu tarihte yapılmış olmalıdır.İlk yapıldığında ahşap olan minare, mahalle halkından Ahmet Ali Dayıoğlu ile Çerçi Hacı Osman’ın yardımları ile 1937–1938 yıllarında tuğla örgülü olarak yeniden yapılmıştır. Minareye giriş aralığı olarak kullanılan doğu yönündeki açıklığa kadınlar mahfilinden uzatılan üç basamaklı merdivenle çıkış sağlanır.Mescidin doğu cephesinde yer alan minare, giriş kapısının üstünde ve beden duvarında az bir çıkıntı yaparak düzgün kesme taşlarla çatıya kadar yükselir. 28 basamaklı merdivenle şerefeye çıkılan minarenin kısa gövdesi tuğla örgülü, şerefe altı yukarıya doğru sekiz sıra tuğla ile dışarıya çıkıntı halinde ve kirpi burnu tarzında, şerefe ise demir parmaklıklıdır. Petek şerefe gibi tuğla örgülü, külâh ise çinko ile kaplıdır.Yukarıpazar Mescidi, 1465, 1898, 1938, 1953, 1968 yıllarında değişik onarımlar görmüştür. 1953 yılında kubbesi mozaikle kaplanmış, kubbe kasnağının direncini artırmak amacıyla yan duvarlar yükseltilmiş, 1965 yılında güneybatı yönündeki çeşme yapılmış, 1968 yılında mihrap ve iç duvarları mermerle kaplanmış, minber yapılmıştır.Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 17.11.1978 tarih ve A-1404 sayılı kararla tescillenerek koruma altına alınan mescidin restorasyonunun yapılması gerekmektedir.