Plotin’a Göre Ruh

  İsa’dan 205 yıl sonra doğmuş olan Plotin, Yeni Eflâtunculuk denen ünlü felesefe yolunu kurmuştur. Plotin’e göre Allah’ı kavrayabilmek ve onun cemâlini görebilmek için en etkili araç cezbedir. Akla ait bilgi ile Allah bilinemez, çünkü Allah, aklın üstündedir. Cezbe denen şey, insanın şuur ve benliğini yok edip bir an için, Allah’ta yok olmak, yani ruhu aslına kavuşturmak demektir. Bu hal ancak ölümden önce olan bir şeydir.Bu cezbeyi meydana getiren şey de, düşünce ve irâdeden ziyade aşktır. Ancak bu aşka, düşünce ve irade yardımcı olmalıdır. Akıl, vücut ile kendi arasındaki manevi dereceleri yine manen ve derece derece geçer, yani önce istidlâl yoluyla tasavvurlara ve yüksek cinslere ait bilgiyi edinir. Ondan sonra da kendi zatına dönerek istidlâlde bulunmaksızın, doğrudan doğruya anlaşılır (makul) âlemi temaşa eder. Bu ikinci adımda ruh, esasen bağlı bulunduğu akıl ile birleşir ve akıl sayesinde yüksek bilgilere kavuşur. Ancak, bu ikinci adımda, ruhun kendi kişiliği hakkındaki duygusu kendisinden kaybolmuş değildir. Eğer ruh, bu iki merhaleyi de aşabilirse, o zaman ilk vücutla, yani Allah’la karşılaşmış olur. Bu karşılaşmada, bu temaşada ise artık şuurdan söz edilemez. Çünkü bu hal şuura kapalıdır. Bu mertebede ruh için bilgi ve değişim söz konusu değildir.Gerçi ruhun bu halinde en yüksek dereceden bir zihinsel faaliyet söz konusudur, fakat bu zihinsel faaliyet, artık şuurun ötesinde ve üstünde bir faaliyettir. İşte gerçek anlamda “cazbe” de budur. Çünkü kendi benliğinden tamamen sıyrılmış ve kendini hayret denizine daldırmış ve kaptırmış bulunan ruh, bu cezbe aracı ile Allah’ta yok olur, yani ölmeden önce ölür ki aslında hakiki diridir.