Milyonlarca emeklinin maaş zamları enflasyona endeksli. Burada 6 aylık enflasyon oranları belirliyor ve refah payı bunun üzerinden yapılıyor. Bu yüzden her açıklanan enflasyon emekliler için yeni bir hesap anlamına geliyor.
EMEKLİ ZAMMI YILDA 2 KEZ BELİRLENİYOR
Yaklaşık 16 milyon emekli ve dul-yetim maaşı alan hak sahipleri her yıl iki kez maaşlarında artış görüyor. Ocak ve Temmuz aylarında yapılan bu artışları ise enflasyon belirliyor.
MAAŞ ZAMMI NASIL HESAPLANIYOR?
SSK ve Bağ-Kur emeklileri ile dul ve yetim maaşı alanlar için artış 6 aylık enflasyon oranı kadar oluyor. Memur emeklileri için ise toplu sözleşme artışı ile birlikte bir önceki zam oranının üzerinde oluşan enflasyon da maaşlara ekleniyor.
Refah payı ve taban maaş uygulamaları ile bu oranlar yukarıya çekiliyor, kimi zaman da seyyanen artışlar yapılıyor.
REFAH PAYI EKLENİYOR
Son olarak Ocak ayında 15 puan refah payı eklenmiş ve maaş artışı 15'den yüzde 30'a çıkmıştı. Temmuz ayında da SSK ve Bağ-Kur7luya 5,23, memur emeklisine ise 7,45 puan refah payı eklenerek yüzde 25 zam yapıldı. Refah payı eklenmesine rağmen asıl belirleyici olan ise enflasyon rakamları.
Dolayısıyla Ocak ve Temmuz aylarında açıklanan 6 aylık enflasyon oranı hem SSK ve Bağ-Kur hem de Emekli Sandığı emeklilerini yakından ilgilendiriyor. Bu yüzden de her ay açıklanan enflasyon verisi yeni bir hesabı ve 6 aylık oran için tahminleri beraberinde getiriyor.
İLK ORAN AÇIKLANDI
Önceki gün TÜİK tarafından açıklanan Temmuz enflasyon rakamı ve Merkez Bankası'nın yıl sonu enflasyon tahmini zamlarla ilgili ipuçlarını da gösteriyor.
Türkiye İstatistik Kurumu, Temmuz ayı enflasyonunun yüzde 9,49 olarak gerçekleştiğini açıkladı. Geriye 5 aylık enflasyon verisi kaldı. Dolayasıyla emekliler için 9,49 oranındaki bu enflasyon ilk zam verisi olarak gerçekleşmiş oldu. Emekliler enflasyon zammının oranını, son verinin açıklanacağı 3 Ocak'ta öğrenecek.
Ancak ipuçları da var. Merkez Bankası'nın yıl sonu enflasyon tahmini yüzde 58 olarak güncelledi. Bu tahmin gerçekleşirse, bu yılın ikinci yarısındaki enflasyon yani SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin zam oranı yüzde 31,92 olarak gerçekleşecek. Yüzde 58 oranındaki tahmine göre yapılan hesaplamada 6 aylık enflasyonun yüzde 31,92 olacağı görülüyor.
ENFLASYON ARTIŞI HESAPLANDI
Buna göre de SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin 6 aylık enflasyon artışı 31,92, Emekli sandığı emeklilerinin ise yüzde 6'nın üzerinde oluşan farkları ise 25,92 olacak. Bunun üzerine Ağustos ayında belirlenecek olan Ocak toplu sözleşme artış oranı da eklenecek. Tabii artış bununla da sınırlı kalmayacak.
EK İYİLEŞTİRME SİNYALİ
Ek iyileştirme sinyali de geldi. Başkan Recep Tayyip Erdoğan, bu konuda geçtiğimiz günlerde, "Memura, işçiye ve emekliye bütçe şartlarını zorlayıp en iyi zammı yaptık. Emekliler için yıl sonu yeni değerlendirme olabilir" açıklaması yaptı.
Yapılacak çalışmaların ardından belirlenecek ek iyileştirme Ocak ayı zam oranlarına eklenecek. Ayrıca halen ek ödeme dahil 7 bin 500 lira olan taban emekli aylığı ödemesi de yapılacak çalışmalar kapsamında masaya yatırılacak.
2023'TE EK ARTIŞLAR YAPILDI
Bu yılın Ocak ayında SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin zam oranı bir önceki 6 aylık enflasyon oranı olan yüzde 15,40 çıkmıştı. 14,60 puanlık ek iyileştirmenin bu orana eklenmesiyle SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin Ocak zammı yüzde 30'a yükseltilmişti.
Ayrıca en düşük emekli aylığı ödemesi de 3 bin 500 liradan 5 bin 500 liraya çıkarılmıştı. Nisan ayı ödeme dönemi itibariyle ise taban aylık ödemesinde bir iyileştirme daha yapılmış, en düşük ödeme 7 bin 500 lira olarak belirlenmişti. Temmuz ayında da yüzde 19,77 çıkan zam oranı yüzde 25'e yükseltildi.
YAKLAŞIK 16 MİLYON EMEKLİ VAR
Türkiye'de 16 milyon emekli var. daha doğru ifadeyle 16 milyon dosyaya ödeme yapılıyor. Bunların içinde emekliler ile birlikte dul yetim maaşı alanlar da bulunuyor. Emeklilere yılda iki kez maaş artışı yapılıyor. Ocak ve Temmuz aylarında yapılan bu artışları ise enflasyon belirliyor.
SSK ve Bağ-Kur emeklileri ile dul ve yetim maaşı alanlar için artış 6 aylık enflasyon oranı kadar oluyor. Memur emeklileri için ise toplu sözleşme artışı ile birlikte bir önceki zam oranının üzerinde oluşan enflasyon da maaşlara ekleniyor.
YÜZDE 25 EMEKLİ ZAMMI NASIL UYGULANDI?
Gelelim kök aylık meselesine. Bir süredir devam eden refah payı artışı gibi pandemi döneminde başlatılan yeni bir uygulama da taban maaşın artırılması oldu. Önce 1000 TL ile başlayan taban maaş artışı 1.500 TL, 3.500 TL, 5.500 TL ve son olarak da 7.500 TL olarak uygulandı.
Yani bu rakamların altında olan tüm maaşlara Hazine tarafından seyyanen eklemeler yapılarak taban maaşa çıkartıldı.
Dolayısıyla şu anda 4 bin lira, 5 bin lira 6 bin lira aylığı olan emeklilere 7.500 TL7ye tamamlayacak şekilde önceden ödemeler yapıldı ve yapılmaya devam ediyor. Yani ödediği prim karşılığında aslında 5.500 lira maaşı olan bir emekli hesabında 7.500 TL görüyor.
Dolayısıyla kendisine 2 bin liralık bir ek ödeme yapılıyor. Burada kafaları karıştıran ise 7.500 TL'nin o emeklinin aylığı olarak kabul edilmesi.
5.500 TL aylığı olan bir emekliye 2 bin lira ekstradan ödenmesine rağmen onun gerçek maaşı değişmiyor. Yani primi ve çalışırken ödediği kazançları ne olursa olsun tüm emeklilerin maaşını eşitleme diye bir durum söz konusu olmuyor. Zaten böyle bir durumda daha yüksek primli emekliler için bir haksızlık da oluşacaktır.
Yukarıdaki örnekten devam edersek aylığı 5.500 TL olan bir emekliye 7.500 TL ödeniyor. Dolayısıyla bu emekliye yapılan yüzde 25 oranındaki artış aylığına yapılıyor. Çünkü bu emeklinin aylığı 5.500 TL. 7.500 TL ise ona yapılan seyyanen destek ile ulaşılan rakam.
Bu emekliye yüzde 25 artış yapıldığında aylığı 5.500 TL'den 6.875 TL'ye yükseliyor. Bu emeklinin artık yeni aylığı 6.875 TL. Taban maaş uygulaması devam ettiği için de bu emeklimize yine hazineden seyyanen ödeme yapılarak aylığı 7.500 TL'ye tamamlanıyor. Eğer taban maaş artırılsaydı yeni rakama tamamlanacaktı.
Bu emeklimiz için Ocak'ta yapılacak artış 5.500 TL üzerinden değil 6.875 TL üzerinden yapılacak.
DUL YETİMDE ORAN ÖNE ÇIKIYOR
Bu noktada yine kafa karıştıran hesaplardan birisi de dul ve yetimlerin aldığı aylıklarla ilgili oluyor. Dul yetim aylıkları da emeklilere yapılan zam oranları kadar artıyor. Yani dul ve yetimler de Temmuz ayında maaşlarında yüzde 25 artışı görüyorlar. Burada bir farklılık bulunmuyor.
Buradaki değişiklik yine kök aylık ve taban aylık uygulamalarında ortaya çıkıyor. Taban aylık belirlendiğinde dul ve yetimler için aldıkları maaş hissesi öne çıkıyor.
Yani 7.500 TL olan taban maaş yüzde 75 hisseyle maaş alan eşlerde 5.625 TL yüzde 50 hisseyle maaş alan eşlerde 3 bin 750 TL yüzde 25 hisseyle maaş alan yetimlerde 1.875 TL'ye çıkmıştı.
Dolayısya bu rakamların altında kalan aylıklar aynen emeklilerde olduğu gibi hazine desteği ile taban rakama tamamlanıyor. Ancak emeklilerdeki gibi dul ve yetim aylıkları da değişmiyor.
Yani 4 bin lira maaşı olan bir eş eğer yüzde 75 oranında hisse ile maaş alıyorsa bu eşin aldığı para 5.625 TL'ye tamamlanıyor. Şimde yapılan yüzde 25 zam ise 4 bin lira olan kök aylığa yapıldı ve bu aylık 5 bin liraya çıktı.
Rakam taban maaş olan 5.625 liranın altında kaldığı için bu hak sahibinin maaşına yine hazine desteği yapılarak 5.625 TL ödenecek.
EN DÜŞÜK EMEKLİ MAAŞI NE KADAR OLACAK?
Bundan sonra yapılacak bir taban maaş artışı aynı şekilde tüm aylıkları bu yeni rakama tamamlayacak. Örneğin 7.500 TL olan taban aylık 10.000 TL'ye çıkartıldığında bu rakamın altındaki tüm aylıklar hazine desteği ile 10 bin liraya tamamlanacak. Ancak yapılacak oransal zamlar kök aylık üzerinden yapılacak.
Yüzde 31,92 zam tahmini ile hesaplandığında en düşük emekli maaşının Ocak 2024'te yaklaşık 10 bin TL olması bekleniyor.