Sosyal güvenlik mevzuatımıza göre belli rahatsızlıkları ya da engelleri bulunan vatandaşlar için yaş şartı olmadan emeklilik imkânları bulunuyor. Bu emeklilik türleri, malulen emeklilik ve engelli emekliliği olarak ikiye ayrılıyor. Her iki sistem arasında ise önemli farklar mevcut.
Malulen ve Engelli Emeklilik Arasındaki Farklar
Malulen emeklilik, bir kişinin sigortalı olarak çalışmaya başladıktan sonra ortaya çıkan sağlık sorunları nedeniyle çalışma gücünü kaybetmesi durumunda geçerlidir. İş kazası veya meslek hastalığı gibi durumlar da malulen emeklilik hakkı sağlar. Engelli emeklilik ise doğuştan gelen bir engel veya hastalık sonucu vergi indirimi aldıktan sonra mümkündür. Bu durumda en az %40 iş gücü kaybı aranır.
Kimler Engelli Emekliliğinden Yararlanabilir?
Engellilik oranı en az %40 olan SSK'lı ve memur çalışanlar, vergi indiriminden yararlanarak erken emekli olabilir. 1 Ekim 2008'den sonra ise Bağ-Kur'lular da bu hakka sahip olmuştur. Engelli emeklilik için gerekli ilk şart, çalışıyor olmak ve vergi indiriminden en az %40 oranında faydalanmaktır.
Ne Kadar Çalışma Süresi Gerekiyor?
Engelli emeklilikte yaş şartı aranmaz. Ancak sigortalılık süresi 15-20 yıl arasında ve prim gün sayısı 3600 ile 4400 gün arasında olmalıdır. Sigortalılık süresi, işe giriş tarihine göre belirlenir. Örneğin, 2005 yılında işe giren bir engelli sigortalı, 20 yıllık süre şartını 2025 yılında doldurmuş olur.
Engelli Emeklilik İçin Ne Yapmak Gerekiyor?
Engelli emeklilikten yararlanmak için önce vergi indirimi almak gerekir. Bunun için defterdarlık ya da vergi dairelerine başvurabilirsiniz. İş yerinizden alacağınız belgelerle vergi dairesine başvurarak hastaneye sevk isteyebilir ve heyet raporu alabilirsiniz.
Başvuru İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?
Başvuru sırasında kimlik belgesi, dilekçe ve iş yerinden sigortalı çalıştığınıza dair belge yeterlidir. Daha sonra vergi dairesi sizi bir hastaneye sevk eder ve engellilik derecesini tespit etmek için rapor hazırlanır. Bu raporun en az %40 oranında olması ve kurum tarafından onaylanması gerekmektedir.
Bağ-Kur Sigortalıları da Yararlanabilir mi?
1 Ekim 2008 tarihinden itibaren Bağ-Kur (4/B) sigortalıları da engelli olarak erken emekli olabilir. %60 ve üzeri engeli olanlar 15 yıl ve 3960 gün, %50-59 arası engeli olanlar 16 yıl ve 4320 gün, %40-49 arası engeli olanlar ise 18 yıl ve 4680 gün şartını tamamlayarak emekli olabilir.
Memurlarda Engelliye Erken Emeklilik Var mı?
Memurlar da Bağ-Kur'lular gibi 1 Ekim 2008'den sonra bu haktan yararlanmaya başlamıştır. Bu tarihten önce kamuda çalışmaya başlamış ve en az %40 raporu olan memurlar veya doğuştan en az %40 engelli olan memurlar, en az 5400 gün (15 yıl) prim ödemiş olmak şartıyla emekli olabilir. 1 Ekim 2008'den sonra göreve başlayan memurlar da engellilik oranları %40 ve üstünde ise erken emeklilik hakkına sahiptir.
Malulen Emeklilik İçin 1800 Gün Şartı
Engelli emeklilikte çalışıyor olma ve belirli bir prim gün sayısını doldurma şartı aranırken, malulen emeklilikte bu koşullar farklıdır. Malulen emeklilik için en az 1800 gün (5 yıl) prim ödenmiş olmalıdır. Bu prim gününe sahip ve çalışamayacak durumda olan sigortalılar, SGK'ya başvurarak hastaneye sevk edilir.
Heyet tarafından değerlendirilen sigortalının en az %60 ve üzeri iş göremezlik raporu alması gerekmektedir. Bu rapor SGK sağlık kurulu tarafından onaylanırsa sigortalı malulen emekli edilir ve maaş bağlanır. Eğer iş göremezlik oranı %60'ın altına düşerse, emeklilik iptal edilir.
Malulen Emeklilik Kapsamında Değerlendirilen Hastalıklar
SGK'nın belirlediği ve malulen emeklilik kapsamında değerlendirilen bazı hastalıklar şunlardır: Kanser, epilepsi, parkinson hastalığı, beyin tümörü, Behçet hastalığı, organ nakli, AIDS, tüberküloz, siroz, zeka geriliği, şizofreni, bipolar bozukluk, MS hastalığı, serebral felç, uzuv kaybı, demans, görme kaybı.
Malulen ve Engelli Emeklilik Arasındaki Önemli Farklar
Engelli Emeklilik: Engelli emeklilikte iş gücü kaybı oranı %40 iken, malulen emeklilikte bu oran %60'tır.
Rahatsızlık Durumu: Engelli emeklilikte rahatsızlık sigortadan önce mevcutken, malulen emeklilikte sigortalı olduktan sonra ortaya çıkan rahatsızlıklar dikkate alınır.
Prim Gün Şartı: Engelli emeklilikte işe giriş tarihine göre yıl ve prim şartı bulunurken, malulen emeklilik için sadece 1800 gün prim yeterlidir.
Çalışma Durumu: Engelli emeklilikte vergi indirimi için çalışıyor olma şartı varken, malulen emeklilikte bu şart yoktur.
Çalışmaya Devam Etme: Vergi indirimi ile emekli olanlar emekli maaşı alırken çalışmaya devam edebilirken, malulen emekli olanların çalışmaları durumunda emekli maaşları kesilir.
Hastalık Yüzünden Emekli Olan Kaç Para Maaş Alır?
Malulen emekli olan bir vatandaşın alacağı maaş miktarı, sigorta prim gün sayısı, prime esas kazanç tutarı ve emeklilik statüsüne (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Ancak 2024 Ekim itibarıyla, malulen emekli maaşı genellikle asgari emekli maaşı olan 12.500 TL seviyesinden başlamaktadır.